EBEVEYN TUTUMLARININ ÇOCUĞUN GELİŞİMİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Çocuklar yağmura benzer. Onları bir kaba koymaya çalışmayın, onlara toprak olun. Çocuk dünyaya geldiği andan itibaren ilk iletişimde bulunduğu kişiler aile bireylerdir. İstisnalar dışında (annenin doğum sırasında vefatı, babanın vefatı, doğduktan hemen sonra yetiştirme yurduna verilmesi vb.) çocuğun karakter ve kişilik oluşumu ailede başlar. Psikanalitik yaklaşıma göre çocuğun yakın çevresindekilerle ilişkilerinin ve etkileşiminin kişilik gelişiminde büyük bir önemi olduğu vurgulanmaktadır. Anne ve babanın çocukluk üzerindeki etkisini sadece çocukluk döneminde ilerdeki yıllarda da etkisini göstermektedir. Çocuğun eğitim hayatı, meslek seçimi gibi birçok konuda da etkisini sürdürür. Bu durum anne ve babanın çocuk üzerindeki tutumlarının önemini açıkça ortaya koymaktadır. (Yörükoğlu.1979) Bununla birlikte çocuk ebeveynlerinden gördüğü tutum davranışın yansımasını çevresi ile etkileşimde bulunurken de gösterebilir. Örneğin, ebeveyn-çocuk ilişkisinde anne ya da baba çocuğun herhangi bir problemli davranışı ile karşılaştığında, problemi çözmek için öfkeli, saldırgan bir davranış ve tutum sergiler ise, aynı çocuk çevresi ile ilişkisinde de benzer problemli bir durumla karşılaştığında ebeveynin kullandığı çözüm yollarını kullanacak, öfkeli ve saldırganca tavır sergileyecektir (Aktaş. 2013).
Ebeveyn tutumlarının çocuğun üzerindeki etkileri çeşitli başlıklar altında incelenmiştir.
BASKICI VE OTORİTER EBEVEYN STİLİNİN ÇOCUĞUN GELİŞİMİNE ETKİSİ:
Bu aile tipinde yetişen çocuklar, özgüven konusunda eksik ve tek başına karar vermede çekingen olurlar. Ebeveynler çocuklarından daima kapasitesini zorlayacak başarı ve olgunluk beklerler. Çocuklar kendi hedeflerinden çok ebeveyn istediği hedefe ulaşmada çaba gösterirken kendi hedeflerini aileleri için göz ardı ederler. Ebeveynleri tarafından sürekli eleştirilir ve başkaları ile kıyaslanırlar (Helvacı, E. 2010). Bu ebeveyn tutumu çocuğun toplum içerisinde utangaç ve pasif durmasına sebep olur öte yandan çocuğun zorluklarla tek başına başa çıkamamasına sebep olur. Çocuk hata yapmaktan korkar ve yaptığı hatalardan ders çıkaramaz hale gelir. Ebeveynlerinin bu tutumu çocuğu sorumluluk almaktan kaçınır hale getirir. Çocuklarıyla ilişkilerinde candan, samimi davranmaktan kaçınırlar. (Duran Tüzer.2018) problemlere kendi değer yargıları açısından bakarlar. Bu yüzden çocuk daima anne ve babasının doğrularını kabul etmek zorunda hisseder. başarısız. bu durum çocuğun kaygı seviyesini artırmaktadır.

AŞIRICI KORUYUCU EBEVEYN STİLİNİN ÇOCUĞUN GELİŞİMİNE ETKİSİ:
Bu ebeveynler çocuklar üzerinde sürekli kontrol sağlamaya çalışırlar (Duran Tüzer.2018). Olumsuzlukların sürekli çocuğunun başına gelecekmiş gibi düşünen ve bu doğrultuda davranıp korumaya yönelen ebeveynlerdir. Çocuğun sorumluluklarını çoğunlukla üstlenirler. Çocuk herhangi bir zorlukla karşılaştığında çocuğun yerine çözüm üretip çocuğun sorumluluk almasını engellerler. Bu durum çocuğun çözüm üretme becerisinin gelişmemesine neden olur. Aşırı koruyucu davranan ebeveynler özellikle geç çocuk sahibi olan bireylerde daha çok gözlemlenir.
REDDEDİCİ VE İHMAL EDEN EBEVEYN STİLİNİN ÇOCUĞUN GELİŞİMİNE ETKİSİ:
Çocuğun bakımını zamanında yerine getirmeyen ve çocuğu ilgisiz bırakan ebeveyn tutumudur. Çocuğa fazla sevgi ve şefkat yansıtılmaz. Çocuğu ihmal eden bir tutum içerisindedirler, bu durumda çocuk kendini yalnız hisseder (Özbucak.2010). Çocuk çevreye karşı güvende hissetmez, içe dönük bireyler olurlar ve depresif bir ruh hali içerisindedirler. Bu tutum genellikle çocuğu evlilik dışı dünyaya getiren ebeveynler veya ebeveynlerden birinin çocuğu istememesi durumunda ortaya çıkar.
MÜKEMMELLİYETÇİ EBEVEYN STİLİNİN ÇOCUGUN GELİŞİMİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ:
Bu ebeveyn tutumu daha çok eğitim ve kültür seviyesi yüksek olan bireylerde görülür. Kendi kalıplarını onlara yerleştirmeye çalışırlar. Çocuğun davranışları ve seçimleri ebeveynler tarafından desteklenmez. Çocuğa genellikle sevgi çocuk başarı sağladığında yansıtılır (Duran Tüzer.2018). Çocuk almak istediği sevgiyi başarı sağladığında hak edeceğini düşünür. günlük hayatında ve ilişkilerinde beklenti içinde kalır. Sürekli bir çelişki durumu içerisinde olduklarından Nevrotik bozukluk rahatsızlığı gösterme ihtimalleri yüksektir.

DENGESİZ VE TUTARSIZ EBEVEYN STİLİNİN ÇOCUĞUN GELİŞİMİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ:
Anne ve baba birbirilerinden farklı olarak çocuğun üzerinde tutum sergiledikleri ebeveynlik stilidir. Bu durumda hangi ebeveynine göre davranacağını bilemeyeceği için kaygılanır. Çünkü sergilediği davranışlar anne ve babası tarafından farklı tepkiler alır. (Çetin.2010) bu ebeveyn stilinde cinsiyet ayrımcılığı daha çok görülür. Bazı görev paylaşımlarının belirli bir cinsiyette atfedilmesi söz konusudur. Ayrıca bu tutumla yetişen çocukların yanlışa sığınma ihtimalleri yüksektir çünkü ebeveynleri ile düşüncelerini paylaşamazlar.
DEMOKRATİK EBEVEYN STİLİNİN ÇOCUĞUN GELİŞİMİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ:
Demokratik ebeveynlik sitili koşulsuz sevgi empati üzerinde şekillenmiştir. Bu tutumu sergileyen ebeveynler, birbirilerine karşı hoşgörülü, saygılı, sevgi çerçevesinde iletişim kurarlar. Çocuğun aile içindeki yeri ve konumu bellidir. Çocuğa kendini değerli hissettirirler. ebeveynler çocuğun herhangi bir hatasında çocuğa ılımlı yaklaşır, çocuğun özgüvenini sarsmamaya çalışırlar. Çocuk hata yapmaktan korkmaz ve yaptığı hatalardan ders çıkarmasını bilir. Anne ve babanın demokratik tutumu çocuğun yaratıcılığının artmasına da yardımcı olur. Çocuklardan gelen bir başarı ebeveynleri tarafından ödüllendirilir ve bu durum çocukta her başarının bir karşılığı olabileceği düşüncesini getirir. Çocuk kendinden emin şekilde adımlar atar. Demokratik anne ve baba çocuğa karşı yıkıcı eleştirilerde bulunmaz. Bu sayede çocukta yüksek benlik saygısını oluşur (Çetin.2010).

KAYNAKÇA
Özbucak, S., (2010) Anne ve babanın çocuğun gelişimine etkisi.
Duran Tüzer, G., (2018) Anne ve baba tutumlarının çocuk üzerindeki kişilik ve psikolojik etkileri.
İlkten, Ç., (2010) Çocuk yetiştirmede anne-baba tutumlarının önemi.

Aktaş, Ü., (2013) Ebeveyn Tutum ve Davranışlarının Çocuklar Üzerindeki Etkileri

Sümer, N., Aktürk, G.E. ve Helvacı, E. (2010). Anne-Baba Tutum ve Davranışlarının Psikolojik Etkileri: Türkiye’de Yapılan Çalışmalara Toplu Bakış. Türk Psikoloji Yazıları, 13 (25), 42-59.
Baymur, Feriha. Genel Psikoloji. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1985
Bilal, Gülden. ‘’Demokratik ve Otoriter Olarak Algılanan Ana Baba Tutumlarının Çocukların Uyum Düzeylerine Etkisi’’, Eğitim ve Bilim Dergisi Cilt:11, Sayı:62, Ankara: Türk Eğitim Derneği,1986, ss.53-61.
Coşkun, Bülent. Çocuk Ruh Sağlığı. Türkiye’de Çocuğun Durumu,’’1990’ların Çocuk Politikası Kongresi’’, Ankara: T.C. Başbakanlık Yayınları, UNİCEF, 1989.
Ersanlı, Kurtman. Benliğin Gelişimi ve Görevleri. Samsun:1991
SÜMER, N., GÜNGÖR, D.: 1999 “Çocuk yetitirme stillerinin bağlanma stilleri, benlik değerlendirmeleri ve yakın ilikiler üzerindeki etkisi”, Türk Psikoloji Dergisi, 14/44, 35-58. ESİN ŞİMŞEK ULUSLARARASI KIBRIS ÜNİVERSİTESİ