Psikolojinin İçinde Aile

Aile, gelişimi bir başkasının varlığına ve bakımına diğer canlılardan çok daha fazla ihtiyaç duyan insan yavrusunun sosyalleşmesini sağlayan birincil ortamdır (Ünal,2019). Bu ortamda kişilerin hem temel ihtiyaçları hem de ruhsal ihtiyaçları sağlanır. Aile içerisinde anne ve baba çocuğa yaşamak için bilmesi gereken şeyleri öğretir. Ogburgn ailenin işlevlerini yedi grup altında toplamaktadır. Bunlar ekonomik ihtiyaçları karşılamak, statü sağlamak, çocukların eğitimini planlamak, din eğitimi vermek, boş zaman faaliyetlerini gerçekleştirmek, aile üyelerinin birbirini koruması ve karşılıklı sevgi ortamı yaratmak gibi işlevlerdir (Ünal, 2019). Bu işlevler doğrultusunda aile yapısının sağlam olması ya da olmaması ebeveynlere bağlıdır. Ailedeki sınırlar, roller, ilişkiler, yetkiler, görev dağılımları kısacası birlikte yapılan her şey duygusal bağı güçlendirir. McMaster modelinde 5 temel işlevi gerçekleştirme düzeyine göre aileler sağlıklı ya da sağlıksız olarak tanımlanır. Bu temel işlev alanları; aile içinde problemlerin çözümü, aile içi iletişim, aile içinde rol dağılımı, duygulara katılma ve karşılık verebilme, davranış denetimidir (Ünal, 2019):

1. Problem Çözme: Ailenin sorunlara yaklaşım biçimini ele alan kısımdır. Aynı zamanda da ortaya çıkan sorunların çözüm kısmıdır. Bugün ne yemek yenecek, hafta sonu nereye gidilecek, faturaları kim ödeyecek gibi maddi ve manevi tüm sorunları kapsar. Ortaya çıkan problem ne olursa olsun çözülüyorsa, kimse birbirini eleştirmiyorsa ve karşılıklı bir iletişim söz konusu ise bu aile sağlıklı bir ailedir.

2. Aile İçi İletişim: Aile de sözlü ya da sözsüz iletişimin nasıl olduğu ve nasıl ifade edildiği kısmına bakar. Eğer iletişim açıksa direk olarak anlaşılıyorsa ve herkes rahat bir şekilde kendini ifade ediyorsa ailenin sağlıklı olduğu anlaşılır.

3. Roller: Ailede kimin ne rolü var, kim ne yapacak, aile içindeki sınırlar nasıldır bunları kapsar. Eğer herkes kendi rolünü doğru bir şekilde yerine getiriyorsa ailenin sağlıklı olduğu anlaşılır.

4. Duygulara Katılma ve Karşılık Verebilme: Aile bireylerinin duygusal durumlarına en iyi şekilde karşılık verebilmelerini ortak ya da bireysel aktivitelerini paylaşabilmeyi kapsayan kısımdır. Sıkıntı yaşayan aile üyesinin kendini anlaşılmış hissedebilmesi, uygun şekilde yardım görebileceğini bilmesi ailenin sağlıklı olduğu anlaşılır.

5. Davranış Denetimi: Fiziksel olarak tehlikeli durumlarda psikobiyolojik ihtiyaçların karşılanması noktasında ve aile üyelerinin sosyal olarak ihtiyacı olduğunda kendini gösterir. Ne çok katı ve değiştirilemez ne de tamamen boş vermiş ya da kaotik davranışlar yerine yeterince esnek ve duruma uygun davranışlar gösterebilmesi ailenin sağlıklı olduğu anlaşılır.

Tüm bunların tam tersi olduğu takdirde ailenin sağlıksız olduğu anlaşılır. Sağlıksız olan ailelerin hangi noktada eksiği olduğu kavranmalıdır. Ve bir profesyonel destek alması sağlanmalıdır. Bir ailede iletişim kopuksa, kişiler rollerini bilmiyorsa, birbirini anlamak için çabalamıyorsa aile içi bağlarda da sıkıntı ortaya çıkar sadece eşler arası değil varsa çocuklarda etkilenir. Dolayısıyla bu ailelerin birbirlerini anlaması için rol değişimi yapılabilir, terapist tüm aileye tek tek söz vererek kendilerini ifade etmelerini sağlayabilir. Böylece aile sağlıklı bir aile yapısına kavuşmuş olurlar.

Aile sağlıklı da olsa sağlıksız da olsa en çok sevinen ya da en çok yara alan çocuklar olur. Çocuklar anne karnından itibaren birçok şeyi hissetmeye ve anlamaya başlar kavgayı da hissederler, mutluluğu da ve doğdukları andan itibaren de ebeveynleri ile aralarında güvenli bir bağlanma olsun isterler. Sağlıklı bir ailede güvenli bağlanma çok kolay gelişir çünkü ebeveynler zaten çocuk doğmadan ona bu ortamı hazırlamışlardır ve çocuk doğduğunda mutlu, birbirini anlayan, rollerini bilen ve üstlenen bir ailenin içine doğar. Çocukta kendi büyüme evlerinin izin verdiği doğrultuda büyür ailesi arasında güvenli bir bağ oluşur. Böylece o da karşısındakini anlamayı, sorunların konuşarak çözüme ulaşacağını, aile içerisindeki rollerini bilerek ve en önemlisi de mutlu bir şekilde büyür. Daha çocuk gelmeden sağlıksız olan bir aile de ise çocuk olduğu zaman işler daha da karmaşık hale gelir. Çocuk hem aile ile güvenli bağ kuramaz hem de aileyi rol model aldığı için sağlıksız ve mutsuz bir şekilde büyür. 

Dolayısıyla bir aile kurarken önce eşimizi doğru kişi olarak seçmeliyiz sonrasında sağlıklı bir aile ortamı var mı birbirimizi anlayabiliyor muyuz, mutlu muyuz gibi soruların cevabını verilmeli. Verilen cevaplar sağlıklı bir aile düzenini anlatıyorsa o ailede dünyaya gelen çocuk da sağlıklı olacaktır.

Senem Eker

KAYNAKÇA- (Microsoft Word- APE_Part_2_-_Aile_Psikolojisi_ve_E\360itimi.doc) (researchgate.net)– Tutarel Kışlak, Y, Çavuşoğlu, P. (2006). Evlilik Uyumu, Bağlanma Biçimleri, Yüklemeler ve Benlik Saygısı Arasındaki İlişkiler. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 9 (9), 61-68. Retrieved fromhttps://dergipark.org.tr/en/pub/spcd/issue/21102/227265– Kılıç, T, Kümbetlioğlu, M. (2016). BAĞLANMA STİLLERİNİN İLETİŞİM BECERİLERİNE ETKİSİNİ ARAŞTIRMA. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25 (3), 381-396. Retrieved fromhttps://dergipark.org.tr/tr/pub/cusosbil/issue/32038/353538– Güvendeğer Doksat, N, Demirci Ciftci, A. (2016). Bağlanma ve Yaşamdaki İzdüşümleri. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 25 (4), 489-501. DOI: 10.17827/aktd.253561- Akçabozan, N, Hatipoğlu Sümer, Z. (2016). Adler Yaklaşımında Aile Danışmanlığı. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 6 (46), 87-101. Retrievedfromhttps://dergipark.org.tr/tr/pub/tpdrd/issue/42744/515918– Doğan Bulut, N, Asan, A. (2020). Evli Bireylerin Aile Yaşam Döngüsü Basamaklarında Algıladıkları Stres ve Aile Stresörleri ile Başa Çıkma Yöntemlerinin İncelenmesi. Akademik Platform Eğitim ve Değişim Dergisi, 3 (1), 61-78. Retrieved fromhttps://dergipark.org.tr/tr/pub/apjec/issue/54248/723861