Duygusal zekâ (EQ) nedir? İşlevsel zekâ (IQ) ile arasındaki fark nedir?

Duygusal zekâ stresle baş etmede olumlu duyguları kontrol etmek diğer insanlarla empati kurabilme ve zorlu şartların üstesinden gelerek gerilimi etkisiz hale getirebilme yeteneğidir. IQ testi hem sayısal hem sözel hem de görsel alanları değerlendirir. Daha çok beyindeki düşünce ve düşünce süreçlerini içerir. Bilgiyi ölçme, plan yapma, problem çözme, sıralama parça-bütün ilişkisi kurma gibi bilişsel becerileri gösterir. Duygusal zekâ ise sosyal zekadır. Düşüncelere etki eden duyguları da hesaba katar.

Duygusal zekayı oluşturan özellikleri dört başlıkta özetlenebilir:

1. Öz bilinç: Kendi duygularının farkında olmak, süreç boyunca kendi davranışlarını nasıl etkilediğini, güçlü ve zayıf taraflarını bilmek, kısaca bireyin öz güveni ile ilgilidir.

2. Öz yönetim: özellikle davranışlarını kontrol altında tutup gerektiği durumlarda inisiyatif alarak her türlü farklı ve değişen durumlara uyum sağlayabilmektir.

3. Sosyal Farkındalık: Empati kurabilme yani başkalarının duyguları gereksinimlerini ve endişelerini anlayabilme becerisidir.

 4. İlişki yönetimi: Hangi ortamda olursa olsun ilişkileri geliştirmek ve devamlılığını sağlamak iyi bir takım oyuncusu olabilmektir.

Günlük hayatta başarılı olanlara baktığımız zaman en başarılı olanlarımız her zaman en zeki olanlarımız değildir. Hemen hemen hepimiz özel hayatımızda benzer özellikteki insanlarla karşılaşmışızdır.

Duygusal zekasının farkında olan insanlar stres ile ilgili olan etkilerin de farkındadır. Farkında olunmadığı ve kontrol edilmediği durumlar karşısında kişi agresif, huzursuz ve mutsuzdur.

 Duygusal zekâ geliştirilebilir mi?

Kimi araştırmalar EQ’nun doğuştan geldiğini ve sonradan gelişime kapalı olduğunu söylese dahi tam tersi bazı araştırmalar da EQ ‘nun gelişime açık olduğunu söyler.

1-Duygusal zekayı geliştirmeye yönelik ilk hareket kendimizi tanımaktır. Kendimizi tanımak başkalarını çözmenin ilk adımıdır. Herhangi bir olay karşısında ben hangi tepkiyi veririm diye sorgulamak davranışlarımızın altında yatan duygularımızı bulmakta yardımcı olacaktır. Daha sonra aynı değerlendirmeyi diğer insanlar için yapmaya çalışın.

2-Gecmişi doğru değerlendirin ve ders alın. Olaylar karşısında kimin haklı olduğundan ziyade çıkarılacak derslere odaklanın. Tek tek tarafları değerlendirin ve diğer insanların yaşamlarına karşı da gözlemci olun.

3- Yardım alın.

4- Dinleyebilmeyi öğrenin, dikkatinizi tamamen karşıdaki insana vermeden ve değerlendirme yapmadan konuşmayın.

5- Sınırlarınız belli olsun, insanlarla olan ilişkilerimizde zaman ve yakınlığın önemli olduğunu unutmayın. Tanıyalı ne kadar oldu, hangi ortamda tanıdım, ne kadar samimiyim diyebilmelisiniz. Uzun zamandır tanıdığınız birine karşı olan güvensizlik ya da çok kısa zamandır tanıdığınız birisine fazla güvenmeniz sorgulanması gereken durumlardır.

6- Empati kurabilmek karşılıklı ilişkilerdeki en önemli belirleyicilerden birisidir. Bana bu yapılsa ne hissederdim sorusuna cevap bulana kadar kendinize sorun. Davranışlarınızda değişiklik yapmayı gurur meselesi yapmayın.

FATMA BALCI

Kaynakça:

Çelik, H. (2018), Işık, Ş. (Ed.) Psikolojiye Giriş içinde Ankara: Pegem Akademi

Aslan, Ş. (2013) Duygusal Zekâ Dönüşümcü ve Etkileşimci Liderlik. Konya: Eğitim Yayınevi

Ciccarelli, S. K. & White J. N. (2019), Şahin, D. N. (Çev. Ed.) Psikoloji-Bir Keşif Gezintisi Ankara: Nobel yayıncılık

Goleman, D. (1998). Duygusal zekâ. İstanbul: Varlık.

Avcı, Ö. (2019). Duygusal zekâ ve iletişim.