PSİKOLOJİDE KİŞİLİK BOZUKLUĞU B KÜMESİ

Kişilik bozukluğu, sağlıksız düşünme, hissetme ve davranış kalıplarıyla karakterize edilmiş zihinsel sağlık durumudur.  Kişilik bozukluğuna sahip olan bir kişi, insanları ve durumları algılamada, insanlarla ilişkiler kurmakta zorluk yaşar. Bu durum, insanların sosyal hayatında bir takım sorunlara neden olabilir. Kişilik bozukluklarını anlatırken DSM-5’in oluşturduğu kategorilerden yararlanacağız. Fakat konumuza geçmeden önce DSM-5 nedir onu öğrenelim. DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) birçok zihinsel rahatsızlıkların teşhisinde yaygın olarak kullanılan ve bu rahatsızlıkların bilimsel ölçütlere dayandırılarak tanımlandığı bir rehber kitaptır. DSM, Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından ilk kez 1952’de yayınlamıştır ve birçok kez yenilenmiştir. En son baskısı beşinci baskı olan DSM-5’tir. DSM’in yanı sıra çeşitli alternatif  tanılama araçları da vardır fakat onlar genellikle daha az kullanılır.

DSM-5, kişilik bozukluklarını özelliklerine göre A, B ve C kümesi olmak üzere 3 kümeye ayırmıştır. Bu yazımızda B kümesini öğreneceğiz.

B kümesi kişilik bozukluklarının ortak özellikleri için aşırı duygusal, dramatik ve öngörülemeyen düşünce ve davranışlarla karakterize edilmiş diyebiliriz. Bu kümedeki kişilik bozukluğuna sahip biri çok yoğun duygular yaşayabilir, düzensiz davranışlarda bulunabilir veya aşırı derecede tiyatral, dürtüsel olabilir. B kümesinde, antisosyal kişilik bozukluğu, sınırda (borderline) kişilik bozukluğu, histrionik kişilik bozukluğu ve narsistik kişilik bozukluğu yer alır.

1) Antisosyal Kişilik Bozukluğu

Antisosyal kişilik bozukluğuna sahip bir kişi, başkalarının haklarını, durumlarını, ihtiyaçlarını umursamayan davranışlar sergileyebilir. Bu kişilik bozukluğu için bazen sosyopati ifadesi kullanılır fakat bu klinik açıdan terimsel bir ifade değildir. Antisosyal kişilik bozukluğu sahip birey genellikle yaptığı eylemler sonucunda kayıtsız kalabilir, eylemlerinden pişman olmayabilir. Sinirli ve agresif davranışlar sergileyebilir. Hayatında değişikliklere yol açabilecek, iş ve insan ilişkilerinde sorunlara neden olabilecek dürtüsel davranışlarda bulunabilir.

2) Sınırda (Borderline) Kişilik Bozukluğu

Borderline Kişilik Bozukluğu (BKB), genç erişkinlik döneminde başlayan, aşırı dürtüsellik, duygulanımda ve kişiler arası ilişkilerde dengesizlik, benlik algısında yetersizlik ve terkedilmeye karşı aşırı hassasiyet ile karakterize bir sendromdur(Kutlu,2018). BKB’da başkalarına karşı duygu ve davranışlar, hızlı ve beklenmedik bir şekilde değişebilir. Yoğun öfke nöbetleri insan ilişkilerinde sorun yaratabilir. Başka insanların için daha basit anlam ifade eden duygular onlar için derin bir hassasiyet yaratabilir. APA’nın DSM-5 sınıflandırmasına göre BKB tanısı koyabilmek için erken ergenliğin başından itibaren birçok bağlamda kendini gösteren aşağıdaki 9 kriterden 5’inin ya da daha fazlasının varlığı gereklidir: 

1)Terk edilmekten kaçınmak için çılgınca çaba gösterme 

2)Gözünde aşırı büyütme ve yerin dibine sokma uçları arasında giden, tutarsız ve gergin kişiler arası ilişkiler

3)Kimlik karmaşası 

4)Kendine kötülüğü dokunacak en az iki dürtüsellik (para harcama, cinsellik, madde kötüye kullanımı, güvensiz araç kullanma vb.) 

5)Yineleyici intihar davranışları, girişimleri ya da göz korkutmalar

6)Duygulanımda tutarsızlık 

7)Süreğen bir boşluk duygusu

8)Uygunsuz yoğun öfke, öfke denetiminde güçlük 

9)Zorlanmayla ilişkili gelip geçici kuşkucu düşünceler ya da ağır çözülme belirtileri. 

3) Histrionik Kişilik Bozukluğu

 Histrionik kişilik bozukluğu yaşayan bireylerin  hedef davranışı çevredeki kişi yada kişileri etkilemektir (Türk,2020). Bu kişilik bozukluğuna sahip olan bireyler tiyatral bir şekilde ilgi ister ve ilgisizlik durumunda kaygılanırlar. Çevrelerine sürekli olumlu kişi görüntüsü vermeye çabalarlar. Genelde dikkat çeken kıyafetler tercih eder ve dış görünüşlerine çok önem verirler.. Çok duygusal davranırlar fakat bu duygusallık genellikle dikkat çekmek için abartılı olarak gösterilir. Duyguları çok hızlı değişir ve duygusal açıdan sığdırlar. Karar verme konusunda ikilem yaşar ve çoğu zaman başkasının telkinine ihtiyacı olduğunu hisseder (Türk,2020).

4) Narsistik Kişilik Bozukluğu

Narsistik kişilik bozukluğunun temel kliniksel özellikleri büyüklenmecilik, kendine aşırı bağlılık, takdir ve onay elde etmek için ötekinin peşinde koşulmasına rağmen başkalarına yönelik ilgisizlik ve empati yoksunluğudur (Masterson, J.F., 1976). Narsistik kişilik bozukluğuna sahip olan birey her yaptığı işin mükemmel olmasını, her şeyin en iyisini elde etmeye çalışarak insanların ona hayran kalmasını ister. Kendilerinin özel olduğunu ve başkalarından daha önemli olduklarını düşünürler. Bu görünüş altında bir boşluk hissi durumu ve yoğun kıskançlığın ortaya çıkardığı bir öfke vardır.

Bu kişilik bozukluklarına sahip karakterlerin canlandırıldığı birkaç film önerisi:

1) Our Day Will Come ( Bizim De Günümüz Gelecek): Bu filmde Patrick isimli psikanalist aynı zamanda antisosyal kişilik bozukluğuna sahiptir. Rémy isimli diğer karakter ise toplumla uyumsuz ve daha çekingendir. Filmde aynı zamanda ırkçılık üzerinde de durulmuştur.

2) American Psycho: Bu film, Bret Easton Ellis tarafından yazılan American Psycho kitabının uyarlamasıdır. Filmde, Patrick Bateman isimli genç bir zenginin işlediği cinayetler ele alınıyor. Patrick’in antisosyal kişilik bozukluğunu ve narsistik kişilik bozukluğunu tasvir ettiğini söyleyebiliriz.

3) Girl, Interrupted (Aklım Karıştı): Film 1960 yıllarında Susanna Kaysen isimli genç kızın, bir kutu aspirin ve bir şişe votka içtikten sonra hastaneye kaldırılmasıyla başlar. Clymoore Akıl Hastanesine yatmaya ikna olan Susanna’ya, terapistiyle yaptığı konuşmadan sonra borderline kişilik bozukluğu tanısı koyulur. Susanna, hastanede Lisa adında antisosyal kişilik bozukluğuna sahip bir kızla tanışır.

4) We Need To Talk About Kevin (Kevin Hakkında Konuşmalıyız): İstenmeyen çocuk olarak dünyaya gelen Kevin, annesiyle arası kötü ve büyüdükçe ona karşı öfkeyle dolan bir çocuk. İçindeki öfkeyi daha fazla kontrol edemeyen Kevin, etrafındakilere zarar vermeye başlar. Bu filmde de Kevin’ın antisosyal kişilik bozukluğuna sahip olduğunu görüyoruz.

Ayrıca bu konu hakkında YouTube’dan sizler için eklediğim videolara da bakabilirsiniz.

KhanAcademyTurkce. (2018, Kasım 29). Kişilik Bozuklukları (Sanat ve Sosyal Bilimler) (Psikoloji) [Video]. YouTube, https://youtu.be/QgIwQ0mBMYE

 

Bengi Semerci Enstitüsü. (2019, Ekim 21). Histrionik kişilik bozukluğu nedir? [Video]. YouTube, https://youtu.be/rFI2785svbk

 

Bengi Semerci Enstitüsü. (2019, Mart 18). Narsisistik kişilik bozukluğu: Çağımız narsist mi yetiştiriyor? [Video]. YouTube, https://youtu.be/AkAGZgjJxbM

 

Bengi Semerci Enstitüsü. (2018, Haziran 4). Antisosyal kişilik bozukluğu [Video]. YouTube, https://youtu.be/M2L1nMdv3H0

 

Bengi Semerci Enstitüsü. (2018, Nisan 5). Borderline Kişilik Bozukluğu ve Tedavisi [Video]. YouTube, https://youtu.be/tFUvDy-ooAg

 

ESRA ŞAHİN

KAYNAKÇA

American Psikiyatri Birliği. Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı, Beşinci Baskı (DSM 5), Tanı Ölçütleri Başvuru elkitabı’ından (çeviri ed. E Köroğlu) Ankara, Hekimler Yayın Birliği, 2013

https://www.healthline.com/health/personality-disorders Erişim Tarihi:28 Haziran 2021

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/personality-disorders/symptoms-causes/syc 20354463 Erişim Tarihi:10 Haziran 2021

https://www.medicalnewstoday.com/articles/320508#antisocialErişim Tarihi:13 Haziran 2021

https://www.psychologytoday.com/intl/basics/dsm Erişim Tarihi:13 Haziran 2021

https://www.verywellmind.com/personality-disorders-a2-425427Erişim Tarihi:27 Haziran 2021

Kutlu, M. A. (2018). Borderline Kişilik Bozukluğu: Bir Gözden Geçirme. Medeniyet Araştırmaları Dergisi, 3(5), 11-20.

Masterson, J. F. , D.M. (1976). Narsistik Kişilik Bozukluğu. İstanbul: Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları.

TÜRK, M.E. (2020). Histrionik Kişilik Bozukluğu.