ADLİ GÖRÜŞME TEKNİKLERİ

Adli Görüşme: Suça sürüklendiği iddia edilen, tanık veya mağdur olan ve böylece kanunla ilişkili hale gelen çocukların dinlenmesi yoluyla elde edilen bilgilerin kayda alınıp tutanağa geçirilerek rapor edilmesi olarak tanımlanmaktadır. Adli görüşmeler soruşturma sürecinde çocuğun birden fazla dinlenmesini engelleyerek travma etkisini azaltmaktadır ayrıca hassas ve yansız sonuçlarla doğru kararlar alma sürecinde imkan sağlamaktadır. Bu görüşmeler Sağlık Bakanlığına bağlı Çocuk İzlem Merkezlerinde (ÇİM) ve Adalet Bakanlığına bağlı Adli Görüşme Odalarında (AGO) yapılmaktadır. ÇİM cinsel istismar şüphesi olan çocuğun ifadesinin alındığı, muayenesinin yapıldığı, aile görüşmesinin yapıldığı ve gerekli raporların hazırlandığı yerdir.

Adli Görüşmeci: Kanunla ilişkili hale gelen çocukla adli görüşme yaparak adalet sisteminin gereksinim duyduğu bilgileri edinen kişidir. Bu süreçte adli görüşmeci çocuğun örselenmesini elinden geldiğince önlemelidir, çocuğun anlayacağı bir dil kullanmalı ve çocuğunda beden dilinden sıkılıp yorulduğunu anlayabilmelidir. Adli görüşmeciler sosyal hizmet, psikoloji veya psikolojik danışmanlık bölümlerininbirinden mezun, mesleki açıdan en az üç yıllık tecrübe sahibi olan ve adli görüşme eğitimini başarılı bir şekilde tamamlamamış kişiler olmalıdır.

Adli Görüşme Odası (AGO): Kadın, çocuk, kırılgan gruba mensup ve diğer özel gereksinimi olan mağdurların faydalanabildiği AGO’ larda mağdur ile fail yüz yüze gelmeden görüşmeler yapılır.  Adli görüşmede çocuğun üstün yararı ilkesi uyarınca çocuk adli usullerinin işletilmesi ve ikincil örselenmenin önlenmesi amaçlanır. Adalet Bakanlığınca, bugüne kadar 100 adliyede toplam 105 AGO hizmete sunulmuştur. 

Çocuk dostu adli görüşme odaları bazı özelliklere sahip olmalıdır. Öncelikle farklı yaş gruplarına hitap edebilen birden fazla oda tasarlanmalıdır. Bunlar bekleme odası, görüşmenin gerçekleştiği oda ve gözlem odasıdır. Bekleme odası görüşme yapılmadan önce oyuncak, kitap, kalem vb. nesnelerin olduğuçocuğun vakit geçireceği bir odadır. Görüşmenin yapılacağıoda, sadece çocuklarla yapılacak olan adli görüşmeler için planlanmış olan video ve ses kaydı yapmayı sağlayan odadır.Bu odada biri mağdurun yüzüne biri odanın geneline odaklanacak şekilde iki kamera bulunmaktadır. Kameralar görünmeyecek şekilde konumlandırılsa dahi mağdurun kameralar hakkında bilgilendirilmesi gerekir. Gözlem odası ise görüşme odası ile mikrofon ve kulaklıklar ile bağlanılabilen eş zamanlı görüşmenin izlenildiği ve dinlenildiği odadır. Görüşme odasında sadece mağdur ve uzman bulunurken gözlem odasında uzman gözlemci, avukat, hakim, savcı bulunmaktadır.

Adli Görüşme Aşamaları: Adli görüşme AGO öncesi,AGO süreci ve AGO sonrası olmak üzere üç aşamadan oluşmaktadır. AGO öncesinde görüşme için odanın hazırlanması, kendini tanıtma ve çocukla tanışma, güven ilişkisi geliştirerek çocuğun rahatlamasını sağlamak gibi bir başlangıç yapılır. Çocukla doğrudan görüşmeye başlamadan önce sohbet ederek sohbet içinde çocuğun bazı kavramları anlayıp anlamadığı, bilişsel ve dil kapasitesi, duygu durumu hakkında bilgiler edinilebilir. Görüşme kuralları çocukla birlikte belirlenip bu kurallara uyulacağına dair anlaşma yapılabilir. Gerçekleri söylemenin önemi, gerçeklik ve yalan kavramının ayrımı çocuğa uygun bir şekilde açıklandıktan sonra çocuğa bu görüşmenin neden yapıldığı hakkında kısa bilgi verilir. Bu aşamada çocuğun olay ile ilgili hafızasının canlanması sağlanır ve AGO sürecine geçilir.Görüşme/Sorgulama sürecinde serbest anlatım ile olayın rahatça ve desteklenerek anlatılması sağlanır. Burada genel sorular, açık uçlu sorular kullanılırken çocuk serbest biçimde kendi öyküsünü anlattıktan sonra görüşmeci soruşturmayıdetaylandırmak ve olaya özgü bazı noktaları netleştirmek için kapalı uçlu sorular, odaklanmış sorular sorabilir. Görüşme sonrası aşamada ise görüşme güvenli bir şekilde sonlandırılır. Çocuğun sormak istediği soru varsa yardımcı olunur ve çocuk soruşturmanın bundan sonraki aşamaları hakkında çocuğu bilgilendirir. Son olarak görüşmeyi yapan uzman görüşmeye dair rapor hazırlamalıdır. Bu sürecin aşamalardan oluşmasının amacı çocuğun yaşadığı travmanın görüşme süreci boyunca azaltılması, çocuktan alınabilecek doğru bilgiyi arttırmak ve farklı görüşme tekniklerini görüşme içine entegre edebilmektir. Şimdi birlikte adli görüşme tekniklerinin neler olduğunu inceleyebiliriz.

Adli Görüşme Teknikleri: Adli görüşmeler çocuk merkezlidir bu sebeple görüşme aşamasında ‘çocuğun yüksek yararı’ temel ilke olmalı ve görüşme bu ilke çerçevesinde yapılmalıdır. Adli görüşmelerde gerekli koşulların sağlanması ve uygun görüşme tekniklerinin kullanılması önemlidir. Burada teknikler derken katı kurallar değil yarı yapılandırılmış protokollerden oluşan esnek ilkelerden bahsediyoruz. Adli görüşmelerin gelişimsel açıdan hassas ve yasal açıdan sağlıklı bir şekilde yürütülmesi gerektiği için görüşmeler güvenli ve tarafsız bir ortamda yapılmalı ve görüşmeci görüşme boyunca destekleyici bir tavır sürdürmelidir. Bu görüşmenin amacı‘ifade alma’ değil, bilgi vermesi ve soruşturma/kovuşturmaya destek olması amacıyla çocukla yakın bir ilişki kurmaktır.Görüşmenin içeriğinin anlaşılması konusunda çocuğun kapasitesi ve yaşı önemlidir bu sebeple çocuğun yaşına uygun bir görüşme yapılmalıdır. Çocuğun bilişsel kapasitesi belirlenmeli ve daha büyük çocuklarla açık-uçlu sorular,küçük çocuklarla ise ipucuyla birlikte sorulan anlattırıcı ifadelerle spesifik ama fikir verici olmayan sorular sorulmalıdır. Burada Kognitif Görüşme Teknikleri ile istismarla ilgili ileri detaylar elde edilebilir. Görüşmelerdisiplinli bir ekip tarafından gerçekleştirilmeli lakin görüşmeciler herhangi bir üniforma giymemelidir. Görüşmelerin temel ilkelerinden biri az konuşup çok dinlemektir. Bu sebeple görüşmeyi yapan kişiler etkin dinleme becerisine sahip olmalıdır çünkü sürekli soru sormaları yönlendirmelere sebep olabilir. Bu yüzden hem mağdura kendini suçlu hissettirmemeye dikkat etmeli hem de sadece soruların cevaplarını edinmeye değil olayın tamamını dinlemeye özen göstermelilerdir. Görüşmecinin sözel yönergeleri doğru seçebilmesi kadar sözel olmayan alanda da etkin iletişim becerilerine sahip olması gerekir. Görüşme esnasında göz teması kurmak, karşıdaki kişinin söyledikleriyle ilgilendiğini belli edip çocuğu konuşması için cesaretlendirmek bunlardan birkaçıdır. Bunun için görüşmeciler önyargısız, objektif, yargılayıcı olmayan kendi kişisel görüş ve duygularının görüşmenin akışını etkilemeyecek şekilde kontrol edebilen kişiler olmalıdır.Genişletilmiş Adli Değerlendirme uygun yürütüldüğünde ilk görüşmede olayı ifşa etmeyen çocuklar için uygun bir tekniktir. Ancak sadece gerekli durumlarda kullanılmalıdır. Bir diğer teknik olan Temas Anketi ise çocuğun deneyimlediği iyi ve kötü dokunuşlar hakkındaki ayrıntıların toplanmasındakullanılabilecek bir tekniktir, yine de deneysel olarak desteklenmiş tekniklerle birlikte kullanılmalıdır.

 

SÜMEYRA KARACA

 

 

KAYNAKÇA:

Atılgan, E. Ü., Yağcıoğlu, S. ve Çavdar, Y. (2014b). Çocuklarla adli için rehber. Ankara: Adalet Bakanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu, Türkiye Adalet Akademisi, UNICEF Türkiye.

Faller, K.C. (2007c). Questioning Techniques. In K.C. Faller(Ed.), Interviewing Children About Sexual Abuse: contraversies and best practice. (pp. 90-109). New York: Oxford University Press, Inc.

Kırılgan Gruplar, Özellikli Durumlar ve Adli Görüşme Süreçleri, http://www.magdur.adalet.gov.tr/images/ago-uzman-modulu.pdf adresinden 07 Eylül 2021 tarihinde alınmıştır

Türk, T. (2017). Cinsel istismar mağduru çocuk ile yapılan adli görüşmelerin adli görüşme teknikleri açısından incelenmesi (Doctoral dissertation, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul). Erişim Adresi: https://tez. yok. gov. tr).