RENKLERİN PSİKOLOJİSİ

Renkler; düşünce, duygu ve davranışlarımızı etkiler mi? Neden maviyi daha çok seviyoruz? Sevdiğimiz ve daha sık kullandığımız renklerin ruh halimiz üzerinde etkisi var mıdır? Renklerin dilini öğrenerek algılarımızı yönetip hayatımızı daha motive, verimli ve pozitif bir hale getirebilir miyiz?

Renkler fizyolojik olarak ışık kaynağından çıkan ışınların nesnelere çarparak yansıması ve bu yansıma ile dalga boyu şeklinde gözde oluşan etkinin beyin tarafından kavranması ile oluşur. Newton’ın 1676 yılında yaptığı deney ile beyaz ışığın renkli ışınlardan oluştuğu kanıtlanmıştır. Bu deneye göre her rengin kendine özgü dalga boyu vardır ve bu dalga boyları rengi temsil eder. Farklı dalga boylarındaki renkler birbirleri ile karışarak yeni renkleri oluşturur. 

Renklerin dünyası insan algısı ile birleştiğinde renklerin psikolojisi kavramı ortaya çıkmaktadır. Renk psikolojisi, renklerin bireysel ve toplumsal anlamda insanların hayatlarına olan etkisiyle ilgilenir. Yapılan araştırmalarda renklerin fizyolojik ve zihinsel tepkiler ile motivasyon, performans, odaklanma, uyarı, sakinleşme, özgüven, huzur ve çekicilik gibi konular üzerinde etkisi olduğu görülmüştür. Bu anlamda renk algımızı güçlendirmek ve yönetebilmenin psikolojik iyi oluş halimizi, başarı düzeyimizi ve fiziksel sağlığımızı etkileyebileceğine yönelik görüşler de bulunmaktadır.

Renklerin etkilerine göz attığımızda kültürel etmenlerin renklere farklı anlamlar yükleyebildiği görülmektedir. Örneğin mor renk genellikle asaletin rengi olarak bilinmekle birlikte Brezilya ve Tayland’da yası temsil etmektedir. Turuncu ise Batı’da heyecan ve eğlencenin rengi olarak bilinirken Mısır gibi Orta Doğu ülkelerinde matem, Japon ve Çin kültüründe ise mutluluk ve aşkı temsil etmektedir. Bununla birlikte renklere yüklenen anlamlar evrensel bir atıf değildir. Her ne kadar toplumların sahip oldukları kültürel ve fiziksel etmenler ile renklerin algılanmasında belirli noktalarda ortaklıklar gözükse de renklerin bireysel psikolojik etkileri göz ardı edilmemelidir. Renklerin psikolojik algılanışlarına değinmeden önce renklerin dilinden bahsetmemiz gerekirse; 

Kırmızı; tutku, enerji, sevgi, arzu, güç ve kararlılığı simgeler. Uyarıcı bir renk de olduğundan cinsel çekicilik, saldırganlık ve tehlikeyle ilişkilendirilme eğilimi vardır. Fiziksel performansı arttırır, metabolizmayı ve solunumu hızlandırır ve kan basıncını yükseltir. Uyarı levhaları, itfaiye araçlarının kırmızı olmasını buna örnek verebiliriz. Hızlı ve güçlü tepki verilmesine yönelik bir izlenim oluşturduğundan spor müsabakalarında performans yükselişini de destekleyeceğini söyleyebiliriz.

Sarı; neşe, canlılık, enerji, pozitiflik rengidir. Zihinsel aktivite artışı sağlar, dikkat çeker ve uyarı verir.  Fazla kullanımı dikkat dağıttığından dengeli kullanılması gerekir. Geçicilik ve mülkiyetsizliği temsil eder. Fast food restorantları, taksilerin sarı olmasını örnek olarak verebiliriz. 

Turuncu; yaratıcılığın, neşenin, merhametin, sıcaklığın, anlayışın rengidir. Sosyalleşmeyi temsil eden, enerji yayma potansiyeli yüksek olan bir renktir. Fizyolojik olarak iştahı arttırma özelliği vardır.

Mavi; huzur, özgürlük, samimiyet, hayal gücü, istikrar, güvenirlik rengidir. Metabolizmayı yavaşlatır. Mavi rengin gökyüzü ile ilişkilendirilmesinin mavinin sakinlik etkisi oluşturduğuna ilişkin görüşler bulunmaktadır. Çok fazla mavi kullanılmasının melankoli etkisi yaratabileceği görülmüştür. Bunun yanı sıra mavi odalarda çalışmanın performansı arttırdığına, hafızayı olumlu etkilediğine yönelik araştırmalar da bulunmaktadır.

Yeşil; yeni başlangıçların, güvenliğin, iyileşmenin, rahatlamanın rengidir. Stres azaltma ve odaklanmayı güçlendirmeye yarar. Stres altında, ya da sıkıldığınız bir anda bir süre yeşilliklere bakmanın iyi geleceğine yönelik görüşler bulunmaktadır.

Mor; asalet, ihtişam, çekiciliğin rengidir. Doğada nadir bulunan bir renk olduğundan özel olarak algılanır. Mor rengi, uyku getirici etkiye de sahiptir. Bu anlamda uyku problemi çeken kişilere de tavsiye edilmektedir.

Pembe; canlılık, şefkat ve sevgi rengidir. Sakinlik, dinginlik hissiyatı verir.

Beyaz; rehber olmanın, saflığın, temizliğin, basitliğin rengidir.

Kahverengi; hayal gücünün güçlenmesini sağlar, sakinlik hissiyatı getirir.

Siyah; güç ve otoritenin rengidir.

Yapılan uluslararası bir araştırmada en çok sevilen rengin mavi olduğu görülmüştür. Peki en sevdiğimiz renk neye göre oluşuyor? Psikolojik algılama sürecinin tek bir formülü yoktur. Edinilen deneyimler, geçmiş anıların bizde uyandırdığı hisler, geleceğe yönelik beklentiler, kaygılar bunların hepsi birer uyarıcı görevi görerek algılama sürecimizi etkiler. Dolayısı ile bir rengi sevmemizin bireyselliğini de toplumsallığını da o renge yüklediğimiz anlam oluşturur. Örneğin kötü bir olay yaşadığınızda o mekânda bolca kahverengi varsa bu da algılama sürecinize girer ve kahverengiye olumsuz tutum geliştirebilirsiniz. Ya da çok mutlu olduğunuz anların genelinde pembe bir kıyafet giyiyorsanız, bu da olumlu bir tutum geliştirmenize yol açabilir. Bunun dışında gelenekler, coğrafi yapı gibi çevresel etmenler ve yaş, cinsiyet gibi kişisel etmenlerin de sevdiğimiz renkler üzerinde etkili olabileceği görülmüştür. Bu anlamda mavinin gökyüzü, deniz gibi huzur ve özgürlük çağrışımlarının evrensel olmasının onu en sevilen renk yapmış olabileceği düşünülmektedir.

Özetle, renklerin her biri farklı anlamlar ifade etmektedir. Hayatımızı tekdüze yaşamak yerine bütün renklere kucak açarak renklerin dilini kullanabilirsek belki de düşüncelerimizi, duygularımızı da pozitif yönde etkilemeyi başarabiliriz. Bu noktada yapmamız gereken; bilinçli davranmak, bilişsel algı sürecimizin farkında olmak ve renk prizmasında dans etmeyi öğrenmektir.

Yazar: Berna KÖKSAL 

Kaynakça

Alici, N., & PAKTAŞ, M. G. (2020). İç Mekânda Renk Algısı ve Psikolojiye Etkileri. Modular Journal, 3(1), 89-105

Cüceloğlu, D. (2000). İnsan ve Davranışı. İstanbul: Remzi Kitabevi.

İnternet Kaynakları

URL-1, https://blog.biletall.com/farkli-kulturlerde-renklerin-ifade-ettigi-anlamlar. 28 Şubat 2016. 

URL-2, https://www.avansas.com/blog/renklerin-anlamlari-ve-psikolojik-etkileri. 2 Şubat 2015.

Cain, A. Artsy., 2017. https://www.artsy.net/article/artsy-editorial-blue-worlds-favorite-color. 29 Ağustos 2017.Özsoylar, Ö.T. (16 Ekim 2021). RUH HALİMİZİ DAVRANIŞLARIMIZI RENKLER NASIL ETKİLER? – Renklerin Dili – Renklerin Psikolojik Etkisi. [Video]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=DHHuN_cueoI&ab_channel=Psk.%C3%96zlemTokg%C3%B6z%C3%96zsoylar.