PSİKOLOJİK MOTİVASYONEL GÖRÜŞME

Motivasyonel görüşme, hastada davranış değişimini sağlamak için onun karşıt duygu durumunu ortaya çıkaran; bu karşıt duygu durumunun çözümlenmesi sürecinde hastaya empatik bir yaklaşım sergilenen ve hastanın önceliklerine dayanan, hasta odaklı bir danışmanlık yöntemdir. Klinik süreçlerde bu yöntem hemen her davranış değişikliği durumu için uygulanır. Genel yaklaşım her zaman motivasyonel görüşme sürecine uyarken davranış değişikliği açısından danışmanın hastanın hangi değişim basamağında olduğunu göz önüne alması ve görüşmeyi 5A kılavuzu çerçevesinde sürdürmesi görüşmenin yapısı ve sonucun ulaşabilirliği açısından önemlidir. Motivasyonel görüşme, bir aile hekiminin klinik uygulamasının temel görüşme yöntemi olabilir.

Motivasyonel görüşme, ambivalansı (istiyorum-istemiyorum ikilemini) araştırarak ve çözerek, değişim için içsel motivasyonu arttırmaya yönelik, yönlendirici ve danışan merkezli bir yöntem olarak son yıllarda oldukça ilgi görmektedir. Bu yöntem, davranış değişikliğinin önemli olduğu alanlarda yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Öncelik olarak madde bağımlılığı ve alkol tedavisinde etkin bir yöntem olarak kullanılmaktadır. Son yıllarda ise motivasyonel görüşme sadece bağımlılık alanıyla sınırlı kalmamış, sağlık davranışlarını arttırmak üzere kronik ağrı, diabet, obezite, kazaları önleme gibi farklı alanlarda etkin olduğuna ilişkin sonucuna varılmıştır.

Motivasyonel görüşmeyi diğer yaklaşımlardan ayıran, mativasyonu kavramlaştırılmasıdır. Motivasyonel görüşmenin amacı, davranış değişikliğine dair çelişkilerin çözümlenmesine olanak sağlamaktır. Geçmiş üzerine odaklanmaz, yaşadığı korkuları, endişeleri üzerine yoğunlaşır. Motivasyonel görüşme için iletişim tekniğidir ve hasta odaklı danışmanlık yöntemidir, diyebiliriz. Dünya çapında yaygınlaşan yöntemdir. Danışanın rolü çok önemlidir, motivasyonel görüşme için iyi yapılandırma sağlayan endişeleri, değişimleri için iletişimi kolaylaştıran danışman değil danışandır. Önemli olan danışanı etkin şekilde dinlemek ve öz yeterliliğini arttırıcı tutum sergilemektir. 

Motivasyonel görüşme dört temel ilkeyi kapsamaktadır. Birinci sırada “empati gösterilmesi” gelmektedir; karşısındakini doğru dinleme, şeklinde ifade edebiliriz. Saygı çerçevesi içerisinde yaklaşım ön plandadır. İkinci olarak “çelişkilerin ortaya çıkarılması” amacı ise hedefi ve davranışları arsındaki çelişkinin açığa çıkarılması, motivasyonel görüşmenin amaçlarındandır. Şöyle bir bilgi hatırlayalım: Motivasyonel görüşmenin amacı davranış değişikliğine dair çelişkilerin çözümlenmesine olanak sağlıyordu. Üçüncü ilke olarak “dirençli danışma” sağlanarak yeni bilgileri kabul etmesi, yeniliklere yelkenmesi, yeni bakış açıları görmeye teşvik edilir. Son olarak “kendine yeterliliği destekleme” , kişinin tedaviden olumlu sonuç alması için ön belirleyicidir. Burada danışmanın rolü çok önemli, otoriter olmamalıdır. İnsanın kendini değiştirip değiştirmeyeceği kişinin özgür iradesine bağlıdır. Buradaki amaç insancıl yaklaşım sağlayarak, bireyin motivasyonunu artırmaktır.

Motivasyonel görüşme için grup tekniğinden çok bireysel uygulama çalışmaları görülüyor diyebiliriz ancak grup uygulamaları gösteren çalışmalarda vardır. Prokhorov ve arkadaşları (2008) çalışmasında, “en güçlü etkinlik kanıtı bir maddeyi kötüye kullanım tedavisine başlama ve sürdürme (tedavide kalma ) oranlarının arttığının görüldüğü madde bağımlılığı arasında bulunmuştur” (Örücü 2020). Mativasyonel görüşme sadece alkol, sigara bağımlılığından değil, kumar bağımlılığının iyileştirilmesinde de kullanılmaktadır. En güçlü kanıtı madde bağımlılığı kullanılmasından başlar. Bağımlılık esnasında motivasyonel görüşme sağlanır, tedavinin ilerlemesinde gözlenen yöntemdir, iletişim çok önemlidir. Alkol kullanan insanlar için bırakmak zor olduğu için danışanların problemi anlayarak kontrol altına almaları tedaviyi daha soluklu hale getirecektir. Tekrar kullanılması hali davranışı üzerinde değişiklik yaratır. Motivasyonel görüşmede iyileştirme süreci çok önemlidir. Bağımlılık iyileştirme sürecindeki aşamalara bakarsak; değişim için motivasyon önemlidir, açık uçlu sorular sorulmalıdır, yansıtmalı dinleme, özetleme, kabullenme üzerine konuşulmalıdır ve dikkat edilmelidir. Eleştirilebildiklerini düşünebilirler fakat danışanla terapistin rolü burada çok önemli, terapiste yaklaşım tarzı, beklentileri ve hedefleri üzerinde olmalıdır. Terapist destekleyici tutum sergileyerek, bağımlılığı bırakması kararını devam ettirebilir. Örücü (2020), “ her alandaki sağlık çalışanları, bireylere yaşam biçimi davranışlarını ve sonuçlarını fark ettirmede, karar alma ve davranış değiştirme süreçlerinde motivasyonel görüşme yardımı ile bireylerin öz etkililiğinin artırılmasında sağlıklı davranış değişiminde olumlu sonuçlar sağlayabildiğini belirtmektedir.” İnsani değerler bakımından bakıldığı zaman bireye yardım etmek, sağlık çalışanlarının görevi arasındadır. 

 Aleyna KOYUNCU

KAYNAKÇA Örücü, M.Ç. (2020). Değişime hız kazandıracak bir yöntem: motivasyonel görüşme. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (37), 20-34.