ÖZ SAYGI VE ÖZ SAYGIYI ARTTIRMANIN YOLLARI

Okumak için elimize alığımız bir romanda, izlemek için seçtiğimiz bir film-dizide, motivasyon için seçtiğimiz bazı aktivitelerde, gittiğimiz spor salonunun bir köşesinde, başvurduğumuz bir kurumun duvarında sıklıkla gördüğümüz bir cümle vardır: ‘kendine inan’. Kendimize inanırsak pek çok şeyi başarabileceğimiz söylenir. Bununla beraber potansiyelimizi keşfetmenin, hayatımızdaki çoğu olumlu faktör ve özsaygı ile iyi bir hayat için önemli bir ilişki içerisinde olduğunu biliyoruz. Yani kendimize inanmak ve öz saygıyı bağdaştıracak olursak kendimize inanmanın potansiyelimize, potansiyelimizin özsaygımıza etkisi olduğunu vurgulayabiliriz. Bireylerin kendi değerleri hakkındaki tutum ve davranışlarını ifade eden kavram, öz saygıdır. Bir kişinin, kendisine verdiği değerin ölçüsünü ve kendisini ne kadar onaylayıp takdir ettiğini veya sevdiğini belirleyen bir çeşit ölçüt olarak da kabul edilebilir. Aynı zamanda bireyleri kendi kişiliğini alçaltmaktan alıkoyan ve başkalarınca da alçaltmayı hoş karşılamayan duygu olarak ifade edilebilir. Kısacası öz saygı, ister olumlu ister olumsuz sahip olduğumuz duygu, düşünce ve davranışları veya isteyip istemediklerimizi yansıtmamızı sağlayan güçtür. Temelinde ‘kendimi nasıl görüyorum?’ sorusu bulunan öz saygı, önce kişilerin kendilerini daha sonra da bu kişilerin sahip olduğu değerleri tanımalarına yardımcı bir sınırdır. Dolayısıyla bu sınırlar doğrultusunda gerçeklerle yüzleşmekten korkmayarak onları içtenlikle kabul etmektir. Buradan özetle de kişinin kendini alçaltmaktan vazgeçmesi aynı zamanda başkalarında gelen alçaltıcı davranışlarını hoş karşılamamasıdır. İnsanların hayattan zevk alma gücünü artıran ve onları kaliteli yaşama sevk eden öz saygı, hedefler belirleme ve bu hedeflere ulaşmada öncülük eden bir kavramdan daha fazlasıdır. Hayatımızdaki belirleyiciliği ve yol göstericiliğiyle öz saygı, karşılıklı etkileşimlerde kişileri kendilerinin olduğu gibi kabul edildiğine inandırır. Bu nedenden ötürü insanlar rahat davranmaktan, özgün olmaktan ve samimi olmaktan kaçamazlar. Uyum sağlamak konusunda da motive edici bir kavramdır ve insanlar bu kavramla beraber düşünceleri dile getirmekten korkmazlar. Öz saygının düşük veya yüksek olması gibi iki durumu vardır. Öz saygısı düşük insanlar; kendilerini değersiz hisseden, başarısız gören, özgüvenleri düşük olan, başkalarının fikirlerine kendi fikirlerine kıyasla daha fazla önem veren kişilerdir. Bu özellikleri daha da detaylandıracak olursak şöyle sıralayabiliriz: • Çok kolay kızar ve sinirlenirler. • Kalabalık ortamlarda rahatsız hissederler. • Kendilerinden çok çevrenin fikirlerine önem verirler. • Dışarıdan desteğe ihtiyaç duyarlar. • Değersiz, yetersiz ve yeteneksiz hissederler. • Aksiliklerle baş etmekte güçlük yaşarlar. • Dünya’nın güveni olduğunu düşünmezler. • Karar verirken şüphe duyarlar. • Sınır koyamaz ve ilişki kurmakta zorlanırlar. Öz saygısı yüksek insanlar da özsaygısı düşük insanlara kıyasla sosyal, özgüvenli, sosyal ilişkilerde daha atılgan ve yaptıklarından mutlu olan insanlardırlar. Daha da detaylandırmak gerekirse öz saygısı yüksek insanlar: • Kendilerini ve diğer insanları takdir ederler. • Sevgi doludurlar ve saygılı ilişkiler kurarlar. • Sınırlarını bilip ona göre yaşarlar. • Kendilerini keşfetmeye açıktırlar. • Başkaları tarafından kolayca manipüle edilmezler. • Yaşamın tadını çıkarırlar. • Başarısız olduklarında hatalarından ders çıkarırlar. • Başkaları ile eşit olduklarını düşünürler. • Geçmişe takılmazlar, şimdiye odaklanırlar. Öz saygı doğuştan değildir ve değişkendir. Bu sebeple kişiler özsaygı kazanmak için doğru ve adım adım ilerlemelidirler, kendilerini iyi hissettirmede onlara yardımcı aktiviteler belirleyip onları yapmalıdırlar. Aynı zamanda kişiler belli rutinler belirleyip onları yerine getirerek de öz saygı kazanmada bir yol oluşturabilirler. Sağlıklı beslenmek, spor yapmak, sanatsal çalışmalarda hobi edinmek, kişinin benliğini fark etmesine yardımcı olacağından öz saygının da daha kolay kazanılmasında etkin rol oynayacaktır. Bu farkındalığın artması için öz saygı dengede tutulmalıdır. Bu dengeyi sağlamada ise öz saygıyı artırmak için hangi yollara başvurulacağına dikkat edilmelidir.

Öz Saygıyı Artırmanın Yolları:

 Kendinizi olduğunuz halde kabul etmek: Kişiler kendilerine dürüst davranarak zayıf ve güçlü yönlerini bilmelidirler.

 Değişime karşı açık olmak: Kişilerdeki değişim olasıdır bu sebepten insanlar değişken benliğe karşı açık ve net olmalıdır.

 Başarıyı kendine hatırlatmak: Kazanılan bireysel başarılar elde edilen bir başarısızlıkla göz ardı edilmemelidir.

 Mükemmeliyetçi olmayı bırakmak: Hiç kimse kusursuz ve mükemmel değildir. Kişiler hem başarıları hem de başarısızlıkları kabul etmelidir.

 Kendini başkalarıyla kıyaslamamak: Kişilerin kendileriyle kıyaslamaları gereken tek kişi yine kendileridir. Başkalarıyla kıyaslamak ve kıyaslanmak olumsuz duygular hissettireceğinden motivasyon kırabilir.

 Olumlamalar yapmak: Kötü veya olumsuz duyguları ancak olumlu düşünceler ile bastırabiliriz. Bu sebepten pozitif düşünmek öz saygıyı artıracaktır.

 İç sesi kontrol etmek: Sürekli bizleri eleştiren iç sesimizi olumlu hale getirerek mevcut olumsuz durumu yumuşatmalıyız.

 Sosyal medya kullanımını sınırlamak: Sosyal medyada bizlere gösterilen, insanların mevcut durumlarından biraz uzak olan gösterişli yaşam motivasyon kırmada etkili olabilir. Aynı zamanda bu yaşamları izlemek yerine kişiler kendilerini eğitici ve geliştirici aktiviteler yapmayı tercih etmelidir.

 Hayatına yapıcı insanlar almak: Kişileri motive eden, yerine göre eleştirip yerine göre takdir eden yapıcı kişiler hayata dahil edilmelidir.

 Yapılan hataları kabul etmek: Kişiler yaptıkları hataları kabul ederek onlardan ders çıkarmalıdır.

 Gerçekçi olmak: Ulaşılabilir hedefler koymak başarı açısından daha verimli olacağından kişilere başarılı hissettirecektir.

 Beş saniye kuralı kullanmak: Bu kural, olumlu düşüncelerin ve ilham veren fikirlerin peşinden gitmek için 5 saniyede harekete geçme kuralıdır.

 Başarıyı akılda canlandırmak: Hedeflere ulaşılan senaryolar kişileri daha da motive etmektedir.

 Meditasyon yapmak: İç huzur konusunda meditasyon, kişileri öz saygı geliştirmede destekleyecektir.

 Hedefleri gizli tutmak: Bazı hayalleri yalnızca sizin bilmeniz elde etmiş olduğunuz sonuçtan daha fazla tatmin olmanızız sağlayacaktır. Sayılan maddeler dışında öz saygıyı artırmada psikolojik destek de alınabilir. Alınan destekte kişilerin yargılanmadan, şefkatle dinleniyor olması onlar için sağlıklı öz saygıyı gelişiminde etkilidir.

‘‘Eğer kendimize değer vermiyor ve saygı göstermiyorsak hiç kimse de bize karşı saygılı ve düşünceli olmayacaktır.’’

Gamze Taşkaya

KAYNAKÇA

• Rosenberg, M. (1965). Society and the adolescent self-image. Princeton, NJ, US: Pricentec University Press.

• What is Self-Esteem? A Psychologist Explains.