BOŞANMANIN ÇOCUKLAR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Boşanma, yalnızca evli çiftleri değil ailedeki bütün üyeleri etkileyen bir süreçtir. Aile üyeleri arasında çocuklar varsa kuşkusuz çocuklar da bu sürecin bir parçası haline gelecek, süreçten etkileneceklerdir. Boşanma beraberinde belirsizlikler ve değişiklikleri getirir. Çocuk bu süreçte kaygı artışı hissedebilir. Bu noktada boşanma durumu çocuğa netleştiğinde anlatılmalıdır. Eşlerin boşanma durumlarından sıkça bahsetmeleri ya da ayrılıktan sürekli bahsedip ayrılma ve barışma döngüsü içerisinde ilişkilerini sürdürmeleri çocukların gelişimi açısından sağlıklı değildir. Boşanma kararı çocuğa söylenirken dikkat edilmelidir. Suçlayıcı ifadeler kullanılmamalı ve çocuğun yaş düzeyine uygun açıklamalar yapılmalıdır. Çocuğun bu süreçte yaşayacakları, değişen yeni aile düzeni ve çocuğun hayatı için nasıl bir plan yapıldığı net, samimi ve tutarlı bir dille anlatılmalıdır. Boşanma kararı çocuğa söylenirken çocuğun boşanmadan sorumlu tutulmadan anlatılması son derece önem taşımaktadır. Çocuğa olan sevginin değişmeyeceği ve onun anne-babası olmaya devam edileceği noktasında çocuğa içten yaklaşılmalıdır. Bu süreçte çocuk, duygularını ifade etme konusunda cesaretlendirilebilir. Boşanma kararının onu üzmüş olabileceği, çocuktan nasıl hissettiğini paylaşmasının istenmesi bu noktada yardımcı olabilmektedir.Boşanma konusunda yapılan araştırmaların son yıllarda arttığı görülmektedir. ABD’de yapılan araştırmalarda boşanmaların yarısından fazlasında 18 yaşından küçük bir çocuğa rastlanmıştır. Geleneksel sistemde evlilik sonrası çocuğun dünyaya gelmesi oldukça yaygınken; yirminci yüzyıl ve sonrası yaşanan değişikliklerle birlikte aile sisteminde de farklılaşmalar meydana gelmiştir. Kadının kamusal alanda daha fazla yer almaya başlaması, annelik dışında farklı roller üstlenmesi, teknolojinin gelişmesi gibi değişiklikler yaşanan değişimlere örnek olarak gösterilebilir. Toplumsal değişikliklerin de etkisi ile aile sisteminde çocuk sahibi olmak ve evlilik özdeşleştirilmekten çıkarılmış ve çocuk sahibi olmak ayrı bir karar ve sorumluluk haline getirilmiştir. Bu kapsamda boşanma üzerine yapılan araştırmalarda çocuk önem taşımaktadır.Gelişim sürecinde çocukluk çok önemli bir dönemdir. Çocuğun ebeveynleri ile kurduğu güvenli bağlar, yetişkinlik yaşamında kendisine, diğerlerine ve dünyaya bakış açısını etkiler. Anne-babanın boşanması çocuklar için köklü bir değişim ve zorlu bir süreçtir. Çocuğun dünyası anne-babasının ayrı hanelere taşınması ile ikiye bölünecektir. Bu dönemde çiftlerin yaşadığı maddi ve manevi sıkıntılar, çocuğun sosyoekonomik durumunun değişmesine de sebebiyet verebilir. Tüm bu stres faktörleri ile sağlıklı bir şekilde baş edilmesi gerekmektedir. Tüm bunların yanında boşanma çocuk için yalnızca olumsuz sonuçlara neden olmamaktadır. Boşanma, var olan yıkıcı çatışmaların sonlanması ile çocuk için olumlu sonuçları da beraberinde getirebilir.Çocuğun boşanmaya uyum sağlaması konusunda ebeveynlere düşen sorumluluk fazladır. Ayrılmaya karar veren eşler, aralarındaki sorunu çocuklarına yansıtmamalı ve bundan onu sorumlu tutmamalılardır. Çocuğun anne-babası ile kurduğu ilişki ile eşlerin birbiri ile kurduğu ilişkinin farklı olduğu unutulmamalıdır. Ayrılan hanelerde çocuğun kendisine uygun sosyal ortam kurması önem taşımaktadır. Çocuğun kendisine ait özel bir alanı, oyun arkadaşları olması bu süreçte kolaylık sağlayabilir. Boşanma sonrası çocuğun aynı evde kaldığı ebeveyninden aldığı destek son derece önemlidir. Ebeveyninin ona dürüst, samimi ve yakın bir yaklaşımı çocuğun kaygısını azaltmakta yardımcı olacaktır. Bu noktada anne-babanın tutarlı davranışlar sergilemeleri de önem taşımaktadır.Boşanmanın çocuklar üzerindeki etkisi yaş, cinsiyet, destek mekanizmaları, anne-baba arasındaki çatışma, diğer aile üyeleriyle ilişkiler ve sosyal çevre gibi değişkenlere bağlı olarak değişebilmektedir. Yapılan araştırmalarda boşanmadan en çok 5-6 yaş grubunun daha çok etkilendiği görülmüştür. Okul öncesi dönemdeki çocuklarda uyku ve beslenmede dengesizlikler, içe kapanma, huysuzluk, eğitime dair isteksizlik, altına ıslatma, parmak emme gibi bazı psikolojik değişiklikler ve davranış problemleri görülebilir. Yapılan araştırmalarda boşanma sonrası çocukların birden fazla duygudurum yaşayabildiği görülmüştür. Kimi çocuklarda yalnızlık, kızgınlık, üzüntü görülürken kimi çocuklarda ise mutluluk duygusu gibi olumlu duygular görülmüştür. Bu bize boşanmanın tek bir boyuta indirgenemeyeceğini ve çocuklar üzerinde net yargılarda bulunamayacağımızı gösterir. Çocuklar 9-10 yaşlarına geldiklerinde boşanmayı tam olarak kavrayabilirler. Bu süreçte bir önceki sürece ek olarak ebeveyni suçlama, söylenenleri dinlememe, akranlarıyla ilişkilerinde sorunlar yaşama ve dış mekan aktivitelerinden uzaklaşma gibi davranışlar görülebilir.Ergenlik döneminde çocuklar, dönemin de etkisi ile daha isyankar davranışlar gösterip, suçluluk hissedebilirler. Bu dönem çocuklarında sosyalleşmede azalma, ailenin geleceği hakkında endişelenme, öfke ve hırçınlık görülebilir.Boşanma cinsiyet değişkeni açısından incelendiğinde yapılan çalışmalarda; kız çocuklarının daha çok ilişkisel sorunlar yaşadıkları, erkek çocuklarının ise daha çok davranışsal sorunlar yaşadıkları görülmüştür. Kısaca, boşanma çok boyutlu bir süreçtir. Bu süreçten çocuk, farklı şekillerde etkilenebilir. Bu noktada esas olan ise çocuğa samimi, tutarlı, yalın ve dürüst yaklaşımdır.

BERNA KÖKSAL

KAYNAKÇA

Geniş, M. , Toker, B. & Şakiroğlu, M. (2019). Boşanmanın Çocuklara Etkisi, Çocuğa Söylenmesi ve Ebeveyn Yabancılaşması Derleme Çalışması . Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi , 3 (3) , 190-199 .Türkarslan, D. N. (2007). Boşanmanın Çocuklar Üzerine Olumsuz Etkileri ve Bunlarla Başetme Yolları. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi , 11 (11) , 99-108Öngider N. (2013). Boşanmanın Çocuk Üzerindeki Etkileri. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 5(2), 140-161.