YARDIM ARAMA(MA)LIYIM!

Alanyazında belirtildiğine göre;toplumsal cinsiyet(Chang, 2007); psikolojik yardım aramada istek ve niyet(Vogel et al., 2005; Vogel et al., 2007); kendini damgalama(Topkaya, 2014)ve sosyal damgalama(Heath et al., 2016; Topkaya, 2014) yardım arama davranışını etkileyen faktörlerdendir (Akt. Gök ve ark,2020).Bazı çalışmalarda ihtiyaç duymalarına  rağmen üniversite öğrencilerinin profesyonel yardım almaktan kaçındıkları saptanmıştır. (Stallman and Shochet, 2009; Koydemir Özden, 2010; Akt. Gök ve ark,2020).

Geniş çaplı epidemiyolojik çalışmalar göstermiştir ki; zihinsel sağlık endişeleri yaşayan kişilerin  %40’tan daha azı yardım arayışı içerisine girmektedir. (Andrews, Issakidis, Carter, 2001; Kessler et al., 2001; Regier et al., 1993).Bu kişilerin yüzdesine bakılacak olursa %11 gibi küçük bir kısım yapılması gerektiği gibi bir profesyonelden yardım alma çabasındadır.Bu oran teşhis edilebilir bir kriterin olmadığı durumlarda ise %2 ‘ye  .( Andrews et al., 2001) düşmektedir(Akt.Vogel,2006).

İnsanlar etiketleme ve damgalama korkusu yaşadıkları ve utanç duydukları için  psikolojik yardım almaktan kaçınırlar. (Kocabaşoğlu,  Aliustaoğlu, 2003;Akt Gök ve ark,2020). Damgalama; toplum tarafından kabul edilemez olarak görülen fiziksel veya kişisel kusur algısıdır(Corrigan, 2004)Yara ya da iz anlamına gelen damga(stigma); mecazi bir anlamda “kara leke “ olarak da kullanılmaktadır.(Muratdağı, Karadeniz,2022).İnsanların yardım arayışını engelleyen en önemli neden damgalamadır (Vogel et al., 2007; Vogel etal., 2005; Corrigan, 2004; Chang, 2007 ; Akt. Gök ve ark,2020).

Damgalama; zihinsel sağlıklarının etiketlenmesi ve bunun getirebileceği zararlar karşısında insanların psikolojik yardım almaktan kaçınmalarına sebep olmaktadır.Bu zararlar arasında öz saygının kaybedilmesi ve  sosyal fırsatların engelleneceği düşünceleri sayılabilir(Corrigan,2004).

Damgalama iki çeşittir.Sosyal damgalama ve kendini damgalama.Sosyal  damgalama;kişinin bir grup veya topluluk tarafından sosyal açıdan kabul edilemez atfedilmesidir ve olumsuz pek çok etkisi vardır.Bu anlayışa göre psikolojik olarak yardım gören kişiler sosyal açıdan kabul edilemez kişilerdir(Vogel,2006). Kendini damgalama ise sosyal damgalamanın kişinin kendine yaptığı  bir yansıması olarak yardım arayışını engelleyen bir neden olarak karşımıza çıkmaktadır(Demir ve ark,2022)Kendini damgalama kişilerin psikolojik yardım arayışında karar vermesi aşamasında belirlerleyici etkenlerden birisidir.Bu noktada gelişen iki aşamalı bir durum söz konusudur.Yardım alma konusunda pek çok kişi endişe duymakta  ve bu endişe ile yardım almaktan kaçınmaktadır(Vogel,2006).

Birçok psikoloji araştırmaları göstermiştir ki; psikolojik tedavi görmek kişilerde kaygı yaratmaktadır(Wampold,2001;Akt. Vogel,2006).

Psikolojik bakım arayan kişilere karşı yapılan damgalama üç öğeden oluşur:Stereotipler, ön yargılar ve ayrımcılık.(Corrigan, 2004)

Damgalamanın amacı kişileri toplumdan dışlamaktır (Demir ve ark,2022)

 Obez bireyler(Muratdağı, Karadeniz,2022) alkol , sigara ve madde kullananlar(Rao ve ark,2009; Radcliffe, Stevens,2008;Akt.Demir ve ark,2022) , psikolojik yardım alanlar(Vogel,2006) gibi pek çok kişi ya da gruplar damgalamaya maruz kalabilmektedir.

 Hatta psikolojik rahatsızlığı olan pek çok kişi bu endişe ile yardım almakta çekimser davranmaktadır.(Vogel ,2006).

İnsanları yardım aramaktan alıkoyan engeller:

1-İnsanlar kişisel bilgi ve sıkıntı verici tartışmalardan kaçınmak istemektedirler (CepedaBenito & Short, 1998; Kelly & Achter, 1995; Vogel & Wester,

2003)

2-Acı verici duygular deneyimlemek istemezler(Komiya, Good, & Sherrod, 2000).

3-Damgalama(Corrigan, 2004, Corrigan, Penn, 1999, for reviews;.Blaine, 2000;Akt. Vogel,2006).

KAYNAKÇA

Corrigan, P. (2004). How stigma interferes with mental health care. American psychologist, 59(7), 614.

Demir, F. Ü., Aslan, E. A., Batmaz, S., Çelikbaş, Z., Hızlı, G.,  Ünübol, H. (2022). Sigara, Alkol veya Madde Kullanan Üniversite Öğrencilerinin Bağımlılığa Yönelik Farkındalık, Olumsuz Tutum ve Damgalama Düzeyleri. Bağımlılık Dergisi, 23(1), 86-94.

Gök, F. A.  Yazgan, E. Ö., YILDIZ, T. A.,  Duyan, V. (2020). Determining of Self-Stigma and Self-Esteem of Social Work Department Students in Seeking Psychological Help. OPUS International Journal of Society Researches, 16(27), 94-115.

Muratdağı, G.,  Karadeniz, F. (2022). Obez Bireylerin Damgalanması Ve Sonuçları. Sakarya Tıp Dergisi, 12(1), 188-192.

Vogel, D. L., Wade, N. G.,  Haake, S. (2006). Measuring the self-stigma associated with seeking psychological help. Journal of counseling psychology, 53(3), 325.

 Ayşe Arslanbaş