TİKSİNME DUYGUSU

Tiksinme duygusu en basit tanımı ile, evrimsel olarak canlıların pis, küflü ya da bozuk
yiyecek ve içeceklere karşı verdiği “kendini hastalıktan koruma” amaçlı bedensel tepki diye
tanımladığımız ancak literatürde çok araştırılmamış olan ve bu yüzden de bu yazıda kendi
üniversite hocamla bu konu adına yaptığımız araştırma sonuçlarını paylaşacağım. Bu konu
gerçekten çok az araştırılmış ve ender sayıda kaynak bulunan ancak bence kesinlikle
araştırılması ve detaylandırılması gereken bir konudur çünkü bu duygu daha bir sürü
psikolojik duygularla bağlantısı olan çok geniş bir konudur. Aslında bu yazı da özellikle daha
çok tiksinme ile bağlantısı olduğunu düşündüğüm “ahlak, şiddet, toplumsal ve koşulsuz
yargılama” kavramları ile tiksinti duygusu arasındaki bağlantıyı inceleyeceğim.
Tiksinme duygusu ile ahlaki açıdan ilişkiyi inceleyecek olursak; sizce yukarıda bahsettiğim
tanımdaki “kendini koruma algısı” aynı zamanda ahlaki açıdan bencilce, sahtekâr, çıkarcı ve
adaletsizce davranış sergileme eğilimi yaratıyor mu? Bence cevabı kesinlikle evet.
Düşündüğümüz de kimilerimiz bazı cins hayvanların tüylerinden, kokularından veya
görünüşlerinden tiksiniyor ve herhangi bir durumda bu tiksinilen hayvanlar o kişilere temas
veya yakın mesafede olduklarında kendimizi koruma ve tiksinme duygusu ile harekete
geçerek o hayvanları ani veya gerekirse şiddetli davranışlarda bulunarak kendimizden itiyoruz
veya gerekirse mekandan dahi uzaklaştırma eğiliminde bulunarak o canlıya karşı bencilce
sadece kendimizi düşünerek zarar veriyoruz bu basit örnekten anlayacağımız gibi ayrıca bu
konu üzerine yapılmış psikolojik deneylerde bulunmaktadır bunlardan bir tanesini örnek
alacak olursak şu örnek de tiksinme duygusunu hatırlayan insanların daha fazla aldatma ve
sahtekarlık yapma eğilimlerinin olduğunu görebiliriz. Karen Winterich ve Vikas Mittal adlı
araştırmacıların yapmış olduğu bir dizi deneyde, bir grup katılımcıya, içinde iğrenç bir tuvalet
görüntüsünün olduğu “Trainspotting” adlı filmden bir sahne gösteriliyor. Diğer bir gruba ise

mercan kayalıklarıyla ilgili bir belgesel izlettiriliyor. Aktivitelerin hemen sonrasında oynanan
bir oyunda, tiksindirici tuvalet sahnesini seyredenlerin diğer gruba kıyasla oyundaki
partnerlerini aldatmaya daha çok meyilli oldukları görülüyor.
Tiksinme duygusu ile toplumsal normların ve şiddet duygusunun da bir ilişkisi olduğunu
söyledik bunu da şu örnekle anlatmak istiyorum. Bazı kültürler de özellikle bu durumları
Türkiye de de örneklerini görebiliriz. Tecavüze uğramış bireylerin gerek ailesindeki bireyler
tarafından gerek toplum tarafından dışlanma veya maalesef ki özellikle eski zamanlarda şiddet
uygulamaya ve hatta öldürmeye kadar gidilecek olaylara tanık edilmiş. Aslında bu duyguların
altında bence tiksinme duygusu yatmaktadır. Çünkü tecavüze uğramış bir kadın yıllardır
birikmiş bir kültür ve normların ve inançların da etkisi ile bazı toplumlarda “kirlenmiş veya
değersizleşmiş” olarak görülmektedir. Bu durum da tecavüze uğrayan bireylere o tarz
toplumlar da içten içe bazen belli edilse de edilmese de tiksinme duygusu barındırılıyor veya
o kişiyi bazı şeylere değer görmüyor ve dışlama ihtiyacı duyuluyor ve maalesef bu duyguların
sonucu bazen şiddet uygulamaya öldürmek istemeye kadar gidilebiliyor. Aslında buradan her
toplumun da kendine has oluşturmuş oldukları bir tiksinme kalkanı veya sebepleri olduğunu
görüyoruz ve normların aslında çok kalıcılaşmış ve maalesef değişmesi zor olduğunu
tarihimize ve günümüze baktığımızda anlayabiliyoruz. Bir de son olarak aslında iğrenme
duygusundan kaynaklı dışlanma durumu var bunu da yukarı da bahsettiğim örnekten
bahsedecek olursak 5 kişilik bir aile farz edersek bu aile fertlerinden birisi tecavüze uğranmış
ise ve üç kişi iğrenme ve şiddet duygusu hissediyorsa ancak bir kişi o kişinin yanında olmak
istiyorsa ve diğerlerinden farklı düşünüyor ise maalesef o kişi de dışlanma rolüne sahip olmuş
oluyor ve bu kişi koşulsuz bir şekilde yargılanmaya maruz kalıyor.

EDA NUR AKKUŞ

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

g

An legimus similique intellegam mel, eum nibh tollit assentior ad. Mei ei platonem inciderint.

e