Ekonominin Psikolojimiz Üzerindeki Etkisi Nedir?

Ekonomi, insanın yaşamını sürdürebilmesi için üretim, dağıtım, ticaret ve bu eylemlerden doğan ilişkilerin gücünü kapsamaktadır. Ekonomi, insanların yaşam tarzlarını, gelir durumlarını ve sosyal ilişkilerini etkileyebilmekle birlikte, insan ruh sağlığı üzerinde de önemli bir etkiye sahiptir. Ekonominin olumsuz etkilenmesiyle birlikte tüm bu faktörler de büyük bir yıkıma uğrayabilir. Yapılan çalışmalar doğrultusunda, ekonominin olumsuz koşullarından en çok etkilenen kesimin, bireyin en verimli dönemlerinden olan gençlik ve erken erişkinlik dönemi olduğu tespit edilmiştir.

Ekonomik alandaki olumsuz dalgalanmalar, kamusal alanda işsizlik, gelir dağılımındaki dengesizlik ve para biriminin değer kaybetmesi şeklinde yansımaktadır. Bireysel olarak incelendiğinde, ekonomik krizin yaşandığı dönemlerde kaygı bozukluğu, alkol ve madde kullanımı başta olmak üzere birçok psikiyatrik hastalığın riskinin de önemli ölçüde arttığı gözlemlenmektedir. Olumsuz ekonomik koşulların iş ortamındaki strese ek olarak, iş dışı stres kaynaklarına, sosyal ilişkilere ve aile içi etkileşimlere de yansıdığı görülmüştür. Aynı zamanda ruhsal sorunlara sahip olmak, işsizlik ve yoksullukla ilişkili bulunmaktadır. İşsizlik ve yoksulluk, ruhsal sorunlar yaşayan bireylerin bu rahatsızlıklarına yönelik tedavi imkânlarından yararlanmalarını da zorlaştırmaktadır.

Ekonomik krizlerden dolayı yaşanan işsizlik kadar önemli bir diğer sorun ise kayıt dışı çalışmadır. Ekonomik sıkıntılar sonrasında kayıt dışı çalışanların sayısında artış yaşandığı görülmüştür. İşten çıkarılma durumunda zor şartlarda ve kayıt dışı çalışmak zorunda kalan kişiler, artan iş yükü nedeniyle, işsizlere benzer ruhsal sorunlar yaşamaktadırlar.

Aile içi iletişimde, kriz durumlarında dayanışma ve birlik gözlemlenebilirken, bazen aile bütünlüğünün zedelenmesiyle sonuçlanan durumlar da yaşanabilmektedir. Ekonomik problemlerin sosyal boyutta yaşanması durumunda, birey sosyalleştiği anda bu problemlerin konuşulması, tekrar karamsarlığa ve kaygıya neden olabilmektedir. Ekonomik beklentilerin karşılanamayacak boyuta ulaşması sonucunda kişi kendini sosyal yaşamdan izole edebilir ya da diğer insanlar tarafından terk edilebilir. Yaşanan krizden dolayı çaresizlik hisseden kişiler, bu durumdan kurtulmanın ya da başa çıkmanın yollarını ararlar. İçinde bulunduğu sorundan kaçmayı seçen kişiler, durumla başa çıkamadıkları için iş hayatında ve özel yaşamında aksaklıklar yaşayabilirler.

İş hayatı ve maddi kaygıların birey üzerindeki yansımalarına bakıldığında, karamsarlık, kararsızlık ve risk almaktan kaçınma gibi sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Birey, kendisini maddi açıdan garanti altına almak istediği için para harcamaktan kaçınmaktadır. İnsanın sahip olma isteğini destekleyen tüketim kısıtlandığında ve sadece ihtiyaca yönelik alım yapıldığında bireyin psikolojik dengesinde de bozulmalar yaşanabilmektedir. Bu süreçte bireylerde genellikle depresyon ve anksiyete gibi bozukluklar sık görülmektedir. Ayrıca, psikolojik kaynaklı fiziksel yakınmalar, yani somatizasyonlar ortaya çıkabilmektedir.

Peki, ekonominin ruh sağlığına olumsuz etkileriyle nasıl başa çıkabiliriz? Harcama yapmaksızın daha iyi hissedebileceğimiz rahatlama alanları sağlayarak ve sorun hakkında sürekli konuşulmasının önüne geçmeye çalışarak bunu önleyebiliriz. Bireysel başa çıkma yöntemlerinin yetersiz olduğu durumlarda, uzmanlardan yardım almak en sağlıklı seçimdir. Ekonominin insan psikolojisi üzerindeki etkilerini incelerken bireyi bir bütün olarak ele almamız gerekmektedir. Çünkü olumsuz ekonomik koşullar, kişilik özelliklerinden dolayı her insanda farklı bir etki yaratabilmektedir. İçinde bulunduğumuz süreçte ülkemizde yaşanan ekonomik sorunlar nedeniyle artan işsizlik ve yoksulluk oranları göz önüne alındığında, ruh sağlığının korunması ve tedavisi için sağlık politikalarının düzenlenmesi büyük önem taşımaktadır.

Kaynakça:
Yeşim, C. (2012). İktisatta Psikolojik İnsan Faktörü: Davranışsal İktisat, Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, sayı:4, cilt:2, sf.91-98.
Kuzgun, Y. Sosyo Ekonomik Düzey ve Psikolojik İhtiyaçlar, Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences 20 (1), 55-68, 1987.
Özcanlı, İ. İnsan Psikolojisine Ekonominin Etkisi, İbrahimÖzcanlı.com,

https://ibrahimozcanli.com/blogs/insan-psikolojisine-ekonominin-etkisi.

İrem Aşıkoğlu