Plasebo Etkisi

Plasebo etkisi, gerçek bir tedavi veya ilaç yerine verilen hap, enjeksiyon ya da prosedürün kişide olumlu etkiler yaratmasıdır. Bu etki, kişinin beklentileri ve inancı tarafından tetiklenir. Plasebo etkisi, birçok klinik çalışmada, kontrol grubuna plasebo verilerek gerçek tedaviye olan yanıtların değerlendirildiği çift kör çalışmalarda sıklıkla kullanılır.

Plasebo etkisinin nasıl ortaya çıktığı tam olarak anlaşılamamıştır, ancak beyindeki endorfinlerin salınımının artması gibi mekanizmaların rol oynadığı düşünülmektedir. Ayrıca plaseboların, semptomları hafifletmek veya iyileştirmek için beyindeki ödül sistemini aktive edebildiği bilinmektedir.

Plasebo etkisi önemli bir psikolojik faktördür ve tedavinin başarısı üzerinde güçlü bir rol oynayabilir. Araştırmacılar, plasebo yanıtını daha iyi anlamak için çalışmalar yapmakta ve plaseboların tarihsel olarak kullanımının bu fenomen üzerindeki etkisini incelemektedirler.

Plasebonun Beyne Etkileri Nelerdir?
Plasebonun beyne birçok etkisi vardır. İşte bazıları:

1. Belirgin nörokimyasal değişiklikler:
   Plasebo, beyinde endorfin, dopamin ve serotonin gibi doğal ağrı kesici ve zevk verici kimyasalların salınımını artırabilir. Bu durum, kişinin daha iyi hissetmesine ve semptomlarının hafiflemesine yol açabilir.
2. Beyin aktivasyonu:
   Plasebo etkisi, beynin belirli bölgelerinde aktivasyona neden olabilir. Beyin görüntüleme çalışmaları, plaseboların analjezik (ağrı kesici) etki gösterdiği durumlarda özellikle frontal korteks ve limbik sistemdeki beyin bölgelerinde aktivasyon olduğunu göstermektedir.
3. Ödül sisteminin aktive edilmesi:
   Plasebo alımı, beynin ödül sistemindeki dopamin yollarını harekete geçirebilir. Bu da kişiye pozitif duygular hissettirebilir ve semptomların azalmasına yardımcı olabilir.
4. Psikolojik faktörlerin etkisi:
   Plasebo etkisi, kişinin beklentileri, inancı ve psikolojik durumu tarafından da tetiklenebilir. Kişi, eylemlerin veya tedavinin gerçekten faydalı olduğuna inanarak daha pozitif bir bakış açısı kazanabilir.

Plasebo etkisinin tam olarak nasıl meydana geldiği henüz tam anlamıyla anlaşılamamış olsa da, plasebonun beyinde karmaşık nörokimyasal mekanizmalara aracılık ettiği bilinmektedir.

Plasebo etkisi, beynin çeşitli bölgelerindeki karmaşık mekanizmalar aracılığıyla ortaya çıkar. Plasebo verildiğinde, beyin bu bilgiyi algılar ve vücutta kimyasal değişikliklere neden olabilir. Özellikle, endorfin adı verilen doğal ağrı kesici maddelerin salınımının artması, plasebo etkisinin bir parçası olabilir. Endorfinler, beyindeki ödül sistemini aktive ederek kişiye rahatlama veya iyileşme hissi verebilir.

Beynin önemli bir kısmını oluşturan limbik sistem de plasebo etkisiyle ilişkilendirilmiştir. Limbik sistem, duygusal tepkileri düzenler ve motivasyon ile ödül süreçlerinden sorumludur. Plasebonun bu sistemi etkileyerek semptomlarda iyileşme hissi yaratması mümkündür.

Bunun yanı sıra, plasebonun kişinin beklentileri ve inancının tetiklediği psikolojik mekanizmalar da beyinde önemli bir rol oynar. Yani plasebo etkisi yalnızca fizyolojik değil, aynı zamanda psikolojiktir ve beyin-gövde ilişkisini içeren bir karmaşıklığa sahiptir.

Genel olarak, plasebo etkisinin nasıl ortaya çıktığı konusunda henüz tam bir netlik bulunmamakta ve bu konuda araştırmalar devam etmektedir.

Kaynakça:

• Berktaş F, Kıroğlu O, Aksu F. Antidepresan İlaçların Öğrenme ve Bellek Mekanizmasına Etkileri. Ankara Klinik Tıp Dergisi (AKTD). Haziran 2017; 26(2): 178-206. doi:10.17827/aktd.280538

Buse Baysal