Dijital Çağın Psikolojik Etkileri

Kitle iletişim araçları; toplumsal, ekonomik, yerel ve dini çeşitlilikleri aşıp paydaş yaşantılar oluşturur. Bu yapı, bireylerin kalıplaşmış tepkilerde bulunmasına sebep olan kültürel kodlar üretmektedir. Eş zamanlı olarak farklı programlar yayınlanmasına karşın, bu programların tümü anlam üreten ve bireyleri harekete geçiren gizli yapıları pekiştirmektedir (Yıldırım, Söğüt ve Sever, 2022). Farklı okuyucular, benzer metinleri farklı biçimde okumakta; onların yorumu olmaksızın metinler kendi başına bir anlam ifade etmemektedir.

Bu bağlamda, kitle iletişim araçları günümüz teknolojisinin vazgeçilmez ürünleri haline gelmiştir. Bu ürünlerin başlıcaları, hepimizin ellerinde bulunan telefonlar, evlerimizde bulunan televizyonlar ve masalarımızda yer kaplayan bilgisayarlardır. Bu ürünlerle istediğimiz pek çok yere ulaşıp, istediğimiz insanlarla uzaktan etkileşim kurabiliyoruz. Bunlar, bizim için teknolojinin getirdiği olumlu katkılardır.

Kısaca dijital çağ; teknolojinin hayatımızın her alanına nüfuz ettiği, bilgiye anında erişim sağladığımız ve sürekli bağlantıda kaldığımız bir dönemdir diyebiliriz. Bu hızlı değişim, yaşam kalitemizi artırsa da psikolojik sağlığımız üzerinde bazı olumsuz etkiler bırakmaktadır. Bu yazıda, dijital dünyanın bireyler üzerindeki psikolojik etkilerini incelemeye çalışacağız.

Dijital çağın psikolojik boyutlarını bazı alt başlıklar altında şu şekilde inceleyeceğiz:

Sosyal Medya ve Özsaygı Problemleri

Sosyal medya, bireyler arası iletişimde önemli bir araç haline gelirken, aynı zamanda kendilik algımız üzerinde de güçlü etkiler yaratabilir. Sürekli olarak başkalarının hayatlarını incelemek, kendi hayatımızı karşılaştırmamıza ve yetersizlik duygularına kapılmamıza neden olabilir. Sosyal medyada paylaşılan mükemmel anlar, çoğu zaman bireylerin kendi yaşamlarını daha az tatmin edici bulmalarına yol açar. Bu da özsaygı düşüklüğüne, depresyona ve anksiyeteye sebep olabilir.

Siber Zorbalık ve Ruhsal Travma

Dijital çağın getirdiği bir diğer sorun ise siber zorbalıktır. Özellikle gençler arasında yaygın olan bu durum, internet üzerinden yapılan hakaretler, tehditler ve aşağılama gibi davranışlarla bireyleri olumsuz etkiler. Siber zorbalığa maruz kalan kişiler, kendilerini izole olmuş ve çaresiz hissedebilirler. Bu tür deneyimler, depresyon, anksiyete ve hatta travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gibi ciddi ruhsal sorunlara yol açabilir.

Dijital Yorgunluk ve Uyku Bozuklukları

Teknolojiye olan aşırı maruz kalma, dijital yorgunluk olarak bilinen bir duruma neden olabilir. Sürekli ekrana bakmak, göz yorgunluğu, baş ağrısı ve zihinsel bitkinlik yaratabilir. Ayrıca, mavi ışık yayılımı uyku düzenimizi bozabilir, çünkü bu ışık melatonin salgısını engelleyerek uykuya dalmamızı zorlaştırır. Bu durum, uyku kalitesinin düşmesine ve uzun vadede zihinsel sağlığın bozulmasına yol açabilir.

Bağımlılık ve Dikkat Dağınıklığı

Teknolojinin en büyük psikolojik etkilerinden biri dijital bağımlılıktır. Sosyal medya, oyunlar ve sürekli bildirimler, beynimizin ödül merkezini sürekli olarak tetikliyor. Bu durum, bireylerin ekran başında geçirdikleri süreyi kontrol edememelerine ve diğer önemli işlerini ihmal etmelerine yol açabiliyor. Özellikle gençler arasında yaygın olan bu bağımlılık, dikkat dağınıklığına ve odaklanma güçlüğüne neden oluyor. Birçok insan, teknolojiyi kullanmadığı zamanlarda bile zihninin sürekli olarak dijital uyarıcılara yöneldiğini fark ediyor.

Dijital İzolasyon ve Yalnızlık

İronik bir şekilde, dijital dünya bizi her an her yerde birbirimize bağlarken, aynı zamanda yalnızlık hissini de artırabilir. Fiziksel etkileşimlerin azalması, sosyal becerilerin zayıflamasına ve yüz yüze iletişimde zorlanmalara neden olabilir. Dijital ortamda geçirilen süre arttıkça, insanlar gerçek dünyadaki ilişkilerden uzaklaşıp dijital ortamlarda daha fazla vakit geçirir hale gelir. Bu da uzun vadede sosyal izolasyona ve yalnızlık hissinin derinleşmesine neden olabilir.

Kaynakça:

·  Utma, S. (2018). Dijital çağda medyanın psikolojik gücü: Algı yönetimi perspektifinden kuramsal bir değerlendirme. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(Özel Sayı 3), 2903-2913.

·  Yıldırım, B., Sever, İ. A., & Söğüt, M. A. (2022). Tasarım-görsel algı ilişkisinde dijital çağ etkisi ve psikolojik yansımaları. Tasarım Mimarlık ve Mühendislik Dergisi, 2(3), 214-228.

·  Ousia Psikoloji. (t.y.). Dijital dünyada ruh sağlığı: Sosyal medya ve psikolojik etkileri. Ousia Psikoloji. https://www.ousiapsikoloji.com/dijital-dunyada-ruh-sagligi-sosyal-medya-ve-psikolojik-etkileri/

·  Sır Psikoloji. (t.y.). Dijital bağımlılık ve beyin üzerindeki etkileri. Sır Psikoloji. https://www.sirpsikoloji.com/dijital-bagimlilik-ve-beyin-uzerindeki-etkileri/

·  Öztürk, D. (t.y.). Siberkondria: Dijital çağın yeni hastalığı ve psikolojik etkileri. Psikolog Derin Öztürk. https://psikologderinozturk.com.tr/siberkondria-dijital-cagin-yeni-hastaligi-ve-psikolojik-etkileri/

İrem Koca