Ergenlik Döneminde Kimlik Gelişimi

Ergenlik dönemi içinde birçok fiziksel, ruhsal, duygusal ve bilişsel değişimi barındıran bir gelişim dönemidir. Çocukluktan yetişkinliğe geçmeye çalışan birey, dönemde kendini tanımaya ve farklılıklarını keşfetmeye başlar. Bu keşif sürecinde ailesel ve sosyal ilişkilerinde çatışmalar yaşanabilir. Bu durumlar genellikle ergenlerin benliklerini keşfetmesini ve kimlik gelişimleri konusunda ilerlemeyi sağlar.

Ergenlik dönemi üç döneme ayırarak inceleyebiliriz: Erken ergenlik dönemi, orta ergenlik dönemi ve ileri ergenlik dönemi. 9-13 yaş arası dönem erken ergenlik dönemi olarak adlandırılır. Bu dönemde hızlı bedensel değişimler görülür. Jean Piaget’e göre, bu dönemde somut düşüncelerin yanında soyut düşüncelerde yer almaya başlar. Bununla birlikte ergenler din, felsefe, politika, ölüm gibi konular üzerine düşünmeye başlar. Bu kavramların farkına varmak ergenleri gelecek konusunda düşünmeye iter. 14-16 yaşları arasına denk gelen orta ergenlik döneminde ise riskli karar alma davranışı gözlenebilir. Anne ve babadan ayrışmaya ve daha özerk davranışlar sergilemeye başlarlar. Son olarak, 20’li yaşlara kadar devam eden ileri ergenlik döneminde gençler kendi ilgi alanlarını ve becerilerini fark ederek sağlıklı bir kimlik geliştirmeye çalışırlar. Güven duygusu, özerklik, girişimcilik, çalışma ve yapıcılık gibi kazanımlar kimlik gelişimine yardımcı olur. Sağlıklı bir kimlik gelişimi genellikle bu dönemin sonunda tamamlanmış olmalıdır.

Ergenlik döneminde kimlik gelişimi ile ilgili ortaya atılmış farklı teoriler bulunmaktadır. İlk olarak psikanalizin kurucusu olan Freud’un gelişim teorilerinden bahsedeceğim. Freud’un gelişim dönemleri sınıflandırmasında ergenlik dönemi genital periyoda denk gelir. Bu periyotta Freud ergenlikte kazanılan cinsel kimlik özelliklerine yer vermiştir. Karşı cinse duyulan ilgi ile ergenler cinsel kimliklerini keşfetmeye başlarlar. Sullivan, erken ergenlik dönemini kişilik gelişiminin dönüm noktası olarak görür. O da bu dönemde karşı cinsten kişilerle kurulan yakınlığın öneminden bahsetmiştir. Geç ergenlik döneminde kişi artık daha uzun süreli yakınlıklar kurmaya başlar. Bu ilişkiler bencilce duygular içermez. Ayrıca kişinin inanışları ve düşünceleri başkalarından etkilenmeye başlar. Bu özellikler de kimlik gelişiminin başarılı bir şekilde ilerlediğini gösterir. Gelişim dönemleri konusunda geniş araştırmalar yapmış olan Erikson da ergenlik dönemini detaylı bir şekilde incelemiştir. Erikson’a göre ergenlik dönemi kimlik krizinin yaşandığı bir dönemdir. Ayrıca sadakat konusunda kafa karışıklığı yaşarlar. Kişiler ergenlik döneminde sosyal, ideolojik ve cinsel yönlerinde yeni roller keşfetmeye başlarlar. Erikson aynı zamanda bu teorileri oluştururken kendi yaşamındaki önemli olaylardan da etkilenmiştir. Topluma karşı olma ve evden ayrılma gibi özelliklere yer vermesi bunun göstergesidir.  Psikolojik çatışmalarla başa çıkmayı ve kimliklerini güçlendirmeyi öğrenirler. Bu dönemde çocukluk özelliklerinin reddi veya kabulü ve sosyal ve tarihsel olarak yetişme standartları etkilidir. Yeterli bir kimlik gelişimi için bir ideolojiye inanma, nasıl davranacağına özgürce karar verme, çevresindekilere güvenme ve onların tavsiyelerine önem verme ve kendi seçimlerine güvenme oldukça önemli faktörlerdir. Erikson da ergenlik dönemini potansiyelin yükselmesinde önemli bir dönüm noktası olarak görmüştür. 

Ancak herkesin yaşadığı gelişim süreçleri birbirinden farklıdır ve herkes başarılı bir kimlik geliştirme süreci yaşamayabilir. Bu konu hakkında araştırmalar yapan James Marcia dört çeşit kimlik statüsü olduğunu öne sürmüştür. Bunlar başarılı kimlik statüsü, askıya alınmış kimlik statüsü, ipotekli kimlik statüsü ve dağınık kimlik statüsüdür. Başarılı kimlik statüsünde yer alan ergenler sürekli araştırma içindedir ve kendi potansiyellerinin farkındadırlar. Askıya alınmış kimlik statüsünde yer alan ergenler ise arayış ve bağlanma isteği içerisindedirler ancak aynı zamanda bireyselliklerini kaybetme endişesi yaşarlar. İpotekli kimlik statüsünde yer alan ergenler ise herhangi bir kriz içinde veya arayışta değillerdir. Onlar seçenekleri sorgulamadan başkalarının istediği kimliğe bağlanmışlardır. En uyumsuz kimlik statüsü olan dağınık kimlik statüsünde ise ergen ne bir arayış ne bir sorgulama ne de bir bağlanma yaşar. Araştırma sonuçlarına göre aile ile olan yeterli iletişimin kimlik gelişimine olumlu etkileri vardır. Spor ve fiziksel etkinlikler kimlik gelişimi üzerinde olumlu etkiye sahipken televizyon izlemek olumsuz etkiye sahiptir. Ayrıca kızların erkeklere oranla kimlik gelişiminde daha fazla farkındalık düzeyine sahip olduğu bulunmuştur. Başka bir araştırmada ise kızların askıya alınmış kimlik statüsü puanlarının, erkeklerin ise dağınık ve ipotekli kimlik statü puanlarının daha yüksek olduğu bulunmuştur. Kimlik statüleri sosyo ekonomik düzeyden etkilenmekte ve yaş büyüdükçe üst kimlik statülerine geçiş artmaktadır. Ayrıca başarılı kimlik statüsüne sahip lise öğrencileri kendilerini açma konusunda diğerlerine göre daha başarılıdır.

Son olarak, ergenlik dönemi kimlik gelişimi konusunda önemli bir yere sahiptir ve bu dönemde sağlıklı bir kimlik oluşumu için ergenlere destek olunmalı ve onları bu konuda bilgilendirmeliyiz.

  Yaren Naz Şentürk

                                                                 Kaynakça

Atak H. (2011) Kimlik Gelişimi ve Kimlik Biçimlenmesi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry. 3(1):163-213 eISSN:1309-0674 pISSN:1309-0658.

Derman O. (2008). Ergenlerde Psikososyal Gelişim. Adolesan Sağlığı II Sempozyum Dizisi. No:63, s. 19-21.

Ergenlik Nedir? Nasıl i̇lişki kurulmalıdır?. Madalyon Psikiyatri Merkezi. (2022, December 27). https://madalyonklinik.com/gundem/ergenlik-nedir-nasil-iliski-kurulmalidir/ 

Feist, J., & Feist G. J. Theories of Personality. McGraw-Hill Education.
Talu, E. (2020). The Effect of the Perception of Body Image in Adolecents on Identity Development Process. Inonu University Journal of the Faculty of Education, 21(2), 1116-1135. DOI: 10.17679/inuefd.766776