ÇOCUKLARIN DİLSEL GELİŞİMDE PSİKOLOJİNİ YERİ

Toplumda genel bir sanı olarak çocukların akranlarıyla veya kendinden büyük kişilerle konuştuğu dilin, yazdığı yazının ve kurduğu iletişimin kalitesi; dil üzerine araştırma yapan, ihtisaslaşan dil bilimcilerden ve edebiyatçılardan ziyade topluma yönelik çalışan sosyologların ve birey çalışan psikologların çalışma ve araştırma alanına girer.

Çocukların Dilsel Gelişiminin Maddi-Manevi İmkân Açısından İncelenmesi

Toplumun ve toplumu oluşturan en küçük ve en değerli birim olan ailenin sosyo-ekonomik, sosyo-kültürel seviyesine bağlı olarak çocukların kullandığı kelime sayısı değişir. Çocukların duyduğu, anlamlandırdığı ve kullandığı sözcüklerde anlam daralması veya genişlemesi görülür. Aynı zamanda doğru yerde doğru sözcük kullanım oranı değişir (Suskind, 2021:50). Ailenin maddi durumu hem eğitimsel hem dilsel başarı anlamında son derece önemli olduğundan dolayı Amerika, Minnesota Aile Yardım Programı’nı başlatmıştır. Programın içeriği: Devletin düşük gelirli ailelere maddi yardım ve eğitim teşviği vermesinden ibarettir. Program, kısa sürede burstan yararlanan ailelerde yaşayan çocukların çoğu alanda başarılarının artmasını sağlamıştır (Minnesota Family Investment Program, 2009). Türkiye’de de son yıllarda bu tip imkân-dil-eğitim programları artmaktadır. Anne Çocuk Eğitim Programı, Baba Çocuk Eğitim Programı, Yaz Okulları ve Aile Eğitim Programı bu kapsama giren yararlı projelerdir (Kılıç, 2010). Aile Eğitim Programı, aile üyesi bireylerin çağın gerektirdiği temel aile yaşam becerilerine yönelik bilgi, beceri ve tutumları kapsamlı olarak edinebilmeleri için ülke genelinde uygulanmak üzere Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanmış bir yetişkin eğitim programıdır. Aralarında eğitim ve dil başarısına direkt etki eden proje Aile Eğitim Programı’dır.

Çocukların ilk konuşmaya başladığından erinlik dönemine kadar geçen zaman diliminde kullanılan kelime sayısı karşılaştırıldığı zaman, orta ve orta-yüksek gelirli ailede büyümüş, eğitimine maddi ve manevi açıdan emek verilmiş çocukların, düşük gelirli aile çocuklarına göre sayısal olarak 10 milyon, oransal olarak ise on kata kadar önde olduğu görülmüştür (Suskind, 2021:90). Ailenin genel durumunun çocuğa olan etkisi genel olarak geometrik artışa aritmetik artış olarak özetlenebilir.

Çocuklar genel olarak duyduğu sesleri anlamlandırırken ve cümle kurarken sözcüklerin anlamlarını daraltır, genişletir. “Baba” çocuğun dünyaya gelmesinde etkin olan kişi ve annenin eşi gibi tanımları bulunurken, küçük yaştaki bir çocuk önüne gelen kendinden büyük herhangi bir erkeğe de baba diyebilir (Santrock, 2012/2023:165). Aynı şekilde bağlamsal anlam oluşmamış çocukta anne, kadın, karı, bayan; baba, erkek, adam aynı anlamlara gelir. Çocuklarda anlam karmaşıklığı önlemek için sözcükler alt anlamlarıyla birlikte kategorize edilerek yeniden öğretilmelidir.

Çocukların Dilsel Gelişiminin Kardeş Sayısı Açısından İncelenmesi

Çocuklarda dil gelişimi, kardeşin olup olmamasına da bağlıdır. Tek çocuk ebeveyn açısından kardeşli çocuklara göre daha avantajlıdır (Santrock, 2012/2023:160-170). İlgi dağılmadan tek çocukta kalır, çocuk üst ile konuşmayı erken ve doğru şekilde öğrenir. İki veya daha fazla kardeşli çocuklarda akran iletişimi ve konuşma isteği daha fazladır (Pitkeathley ve Emerson, 1994). Akran iletişimi ve fazla sözcük kullanımı, dört kardeşli çocuklarda iki ve üç kardeşli çocuklara göre %35, tek çocuğa göre %67 daha fazladır (Pitkeathley ve Emerson, 1994).

Çocukların Dilsel Gelişimi Hakkında Anket Araştırması Özü

3-12 yaş aralığındaki çocuklardan seçkisiz örneklem yoluyla yüz çocuk seçilmiştir. 3-6 yaş aralığı bir grup, 7-12 yaş aralığı bir grup olmak üzere iki gruba ayrılmışlardır. Çocuklara analitik düşünme becerisini kullandırtacak, salt bilgilerden ziyade hayal gücü gerektiren beş adet açık uçlu soru sorulmuştur. Ayrıca çocukları ve cevapları kategorize etmek amacıyla kişisel sorular sorulmuştur. Soru sorulduktan sonra kesinlikle çocukla bir daha iletişime geçilmemiş ve soruların cevapları için süre kısıtlaması konmamıştır. Soruların çoğunluğuna daha uzun bir şekilde, duraksamadan, fazla sözcük kullanarak ve mantığa uygun bir şekilde cevaplayan çocukların genel özellikleri şunlardır: Ailelerin maddi durumları orta veya orta-üst sınıftır. Anne ve baba arasında iletişimsizlik, sevgisizlik veya boşanma durumları yoktur; baba katılımlı bir ailede büyümüşlerdir ve birçoğunun annesi, -özellikle 0-6 yaş arasında- bakım vericiliğini yapmıştır.

Kaynakça:

• Emerson, D., & Pitkeathley, J., & Saraçoğlu, E. (1994). Tek çocuk sendromu. İstanbul: Yakamoz Yayıncılık.
• Kılıç, Ç. (2016). Aile eğitim programları ve Türkiye’deki örnekleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 99–111. https://dergipark.org.tr/tr/pub/aibuefd/issue/1490/18255
• Suskind, D., Suskind, B., & Eret, E. (2015). Otuz milyon kelime. Ankara: Buzdağı Yayıncılık.
• Santrock, J. W., & Yüksel, G. (2018). Yaşam boyu gelişim (13. baskı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2025, Ocak 11). Aile Eğitim Programı. https://aep.aile.gov.tr
• Minnesota Department of Children, Youth, and Families. (n.d.). Minnesota Family Investment Program (MFIP). https://dcyf.mn.gov/programs-directory/minnesota-family-investment-program-mfip

Çağın Ok