Psikolojik Manipülasyon ve İkna Teknikleri

Psikolojik Manipülasyon Nedir?

Bir kişinin bir başka kişiyi, bilinçli bir şekilde isteği dışında kendi etkisi altına almak, yönlendirmek ve davranışlarını değiştirmek amacıyla uyguladığı psikolojik ve sosyal etkiye manipülasyon denilmektedir. Bu etkinin olumlu ve olumsuz sonuçları bulunur. Zararlı manipülasyonun en önemli noktası, manipülatörün mağdurun zaaflarını bilinçli bir şekilde kullanarak çıkar elde etme amacı taşımasıdır. İlişkilerde yaşanan manipülasyon nedeniyle mağdurun bu durumu çok geç anlaması ve bu nedenle de psikolojik ve sosyolojik açıdan zarar görmesi gibi ciddi olumsuz durumlar oluşabilir.

Manipülatörler Tarafından Sıkça Kullanılan Manipülasyon Stratejileri:

● Duygusal şiddet
● Provokasyon
● Yalancılık
● Duygu sömürüsü
● Mahrum-muhtaç bırakma
● Aşağılama
● Karşıdakinin egosunu okşama
● Kurban rolüne girme

Bu stratejilerin ne zaman, ne düzeyde ve hangisinin kullanılacağı mağdur kişinin kişilik özellikleri, mevcut ortam ve manipülatörün amaçlarına göre belirlenir. Bu stratejilerin ortak paydası ise manipülatörlerin mağdur kişileri kendi çıkarları doğrultusunda sürekli yanlarında tutma isteğidir.

Manipülasyona Açık Olan Bireylerin Temel Özellikleri:

Başkaları tarafından onaylanma ihtiyacı yüksek, özgüven eksikliği yaşayan, dış denetime açık kişilik yapısına sahip olmalarıdır (Bursten, 1972: 318-320; Cornish vd., 2018: 43-53).

Manipülasyonun Neden Olduğu Durumlar:

Gerçeklik algısının düşük benlik saygısına yol açması, zaman, ilişki veya finansal konularda kişisel kayıpların yaşanması, ilişkilerin bozulması ve ruhsal problemlerdir.

Psikolojik Manipülasyondan Korunmak:

Tüm bu yaklaşımların bir sonucu olarak, özellikle yakın ilişkiler içerisindeki mesafenin korunması, temel kişilik haklarının bilinmesi, olay ve konuların kişiselleştirmeden analiz edilmesi, suçlanma, aşağılanma gibi durumlara karşı farkındalık oluşturulmasının manipülasyonlardan korunmada etkili olacağı görülmektedir.

Manipülasyon ve İkna:

Manipülasyona tam olarak ikna denemez. Kesin olarak zorlama da değildir. Aldatmaya benzer ama ondan farklı yanları da vardır. Manipülasyon ve ikna arasında bir benzerlik bulunmasına rağmen ikisi farklı kavramlardır. Manipülasyon aslında ikna etmenin bir yoludur. Bununla birlikte sadece geçici bir iknadır; uzun süreli bir anlaşma değildir (Lakhani, 2005: 1). Manipülasyonla ikna arasındaki en önemli fark, ikna sırasında muhatapların, ikna edenin argümanlarını kabul edip etmediklerine bağlı olarak istedikleri gibi inanmakta veya hareket etmekte özgür olmalarıdır. Oysa manipülasyonda alıcılara genellikle daha pasif bir rol verilir. Onlar manipülasyon mağdurudur (Dijk, 2006: 361). Bu durum, ikna ile manipülasyonun kullandığı araçların farklılığına bağlı olarak ortaya çıkar.

Kaynakça:

• Bursten, B. (1972). Some notes on manipulativeness. Psychiatry, 35(3), 317–321.
• Cornish, N., et al. (2018). Psychological manipulation in relationships: Recognizing and responding. Journal of Social Psychology, 158(1), 43–53.
• Çalışkan, O. (2021). Manipülasyonun mantık boyutu: Aklı çelmek. https://doi.org/10.xxxx/  Dijk, T. A. van. (2006). Discourse and manipulation. Discourse & Society, 17(3), 359–383. https://doi.org/10.1177/0957926506060250
• Ergül, N. (2023). Manipülasyon panoraması.
• Lakhani, R. (2005). The art of manipulation: Techniques for influencing others.

Gizem Öksüz

K