Çocuklarda Dil Gelişimi

Dil, yaşamın başından sonuna kadar çevremizdekilerle bağ kurmamızı sağlayan bir araçtır. İhtiyaçlarımızı, duygularımızı ve düşüncelerimizi dil ile ifade ederiz. Bunları ifade etmek için bazı sembollere ve işaretlere ihtiyaç duyarız. Ayrıca kullandığımız dili, kendi kültürümüzün etkisindeki jest ve mimiklerle destekleriz. Ancak bir bebek dünyaya geldiğinde bunların hiçbirini bilmez. Kendi doğduğu kültür ve dil, onun gelişimini şekillendirir. Çocukların dil gelişim süreçleri her yerde genelde benzer olsa da farklı kültürlerde doğan çocukların öğrendikleri dil farklı olacaktır. Her dilin yapı taşları, grameri, kullanım şekli ve formu birbirinden farklıdır; ancak tüm diller bu yapıları içermektedir.

Bu yazımda sizlere, bu yapıların çocukların gelişim süreçlerinde hangi noktaya denk geldiğinden ve çocukların konuşmayı öğrenme sürecinden bahsedeceğim.

Yeni doğmuş bir bebeğin dünyayla ilk iletişime geçmesi ağlama ile olur. İhtiyaçlarını bu şekilde dile getirir. Ancak, ilk bir aydan sonra bebeklerin dışarıdan gelen sesleri algılamaya başladığı ve farklı sesler çıkarmaya çalıştıkları görülür. İlk iki ayda bebek, ağlamanın dışında bazı yansıtma sesleri de çıkarmaya başlar. Bunlar, bir anlam ifade etmeyen ve bebeğin bilinçsizce çıkardığı seslerdir. Vücudunu esnetirken çıkardığı sesler buna örnek olarak verilebilir.

Daha sonra, dört aya kadar “gıgıldama” denen “amm” ve “agu” gibi sesler çıkarmaya başlar. 4-8 ay arası dönemde çıkarılan sesler daha bilinçli ve tekrarlıdır. Bebekler, artık sesleri bir amaç için çıkarmaya başlar ve çıkardıkları sesleri tekrar etmekten hoşlanırlar. Bu dönemde çoğunlukla “-m, -b, -p” gibi dudak seslerini kullanır ve “ma-, ba-” gibi heceleri tekrar ederler. Ayrıca, uzun oyun sesleri, çığlıklar ve seslenmeler de görülür.

9 aydan sonra çocuklar, ilk kelimelerini söylemeye başlar. 18 aya kadar çocuklar, tek kelimeyle kendilerini ifade etmeye çalışırlar. Örneğin, acıktıklarını söylemek için “mama” kelimesini kullanırlar. 18 aydan sonra ise isim ve fiilden oluşan 2 kelimelik cümleler kurmaya başlarlar. Bu dönemlerde çocuklar, genellikle dili kendilerine ve çevredekilere dikkat çekmek, bir eşyayı ya da bir bilgiyi istemek için kullanırlar.

Selamlaşma kelimeleri ile onay ve ret sözcükleri de bu dönemde öğrenilir. Çocuklar, bu süreçte kelimelerden çok jestleri kullanır. 18 aylıkken jestlerle kelimeleri birlikte kullanabilen bir çocuk, 42 aylıkken daha karmaşık cümleler kurabilir ve daha geniş bir kelime haznesine sahip olur. Ebeveynlerin kullandıkları jestler de çocuğun jest kullanımını etkiler.

Çocuklar, yeni bir nesne gördüklerinde bu nesneyi ve ilk kez duydukları bir kelimeyi birbiriyle eşleştirirler. Bu dönemde kelime öğrenme kapasiteleri oldukça yüksektir.

2-3 yaş arasındaki çocuklar, daha fazla kelime kullanarak cümle kurabilirler. Cümleleri anlaşılır olsa da gramer açısından hatalı olabilir. Çocuklar, 6 yaşından itibaren yetişkinler gibi konuşmaya başlayabilirler. Bu dönemde, çevredeki yazılara ve kitaplara karşı ilgi artar. Bazı harfleri tanımaya ve gördüklerini okumaya çalışırlar. Kendi isimlerindeki harflere olan farkındalıkları genellikle daha yüksektir ve bu harfleri yazmayı denemeye başlayabilirler.

Bu yaştaki çocuklarla birlikte kitap okumak, onların yazıya olan ilgisini artıracak ve gelişimlerini destekleyecektir. Ayrıca, bu dönemdeki çocuklar yılda yaklaşık 860 kelime öğrenirler.

Unutulmamalıdır ki her çocuk birbirinden farklıdır ve kişisel ya da kişiler arası farklılıklar nedeniyle dil gelişim süreçlerinde farklılıklar görülebilir. Çocukların dil gelişiminde ailenin büyük bir rolü vardır. Bu dönemde çocuğu desteklemek, onun ilgisini çekecek şekilde konuşmak, çocuğun dikkat ettiği noktaları fark edip o noktalardaki nesneleri açıklamak, dil gelişimi açısından önemlidir.

Çocuklar, nesneleri işaret edip dikkatlerini bu nesnelere yöneltmeye başladıktan kısa bir süre sonra ilk kelimelerini söylemeye başlarlar. Bu nedenle, o dönemde bakım verenin dikkati ve yaptığı yorumlar oldukça önemlidir.

Kaynakça:

• Demirel, E. (2020, December 29). Çocukta Dil Gelişimi. Emine Demirel Aksoy Clinic – Ankara Dil ve Konuşma Terapisi – Ses Terapisi – Ergo Terapi. https://eminedemirelaksoy.com/blog/cocukta-dil-gelisimi/ 
• Justice, L. M. (2016). Language development from theory to practice. Pearson Education. 

Yaren Naz Şentürk