Erikson’un Sekiz Çağı Kuramı Nedir?

Erikson, insanların hayatlarının farklı evrelerinde karşılaştığı belirli psikososyal krizleri tanımlamıştır. Her evre, bireyin kişilik gelişiminin temellerini atar ve bu evrelerden biri başarıyla geçildiğinde, kişi bir sonraki aşamaya daha sağlıklı geçiş yapar. Her aşamanın sonunda, başarılı bir çözümün (örneğin güven, bağımsızlık, kimlik duygusu) gelişmesi beklenir.

Erikson’a göre, gelişim sadece ergenlik ya da çocuklukla sınırlı değildir; hayat boyu devam eder. Her bir aşama, belirli bir çatışma ile ilişkilidir ve bu çatışmaların çözümü, bireyin özgüvenini ve yaşamındaki tatmini belirler.

Erikson’un Aşamaları ve Özgüven İlişkisi

1-Temel Güvene karşı Güvensizlik (0-1 yaş): İlk aşama, bebeklik dönemi ile ilgilidir ve temel güvenin kazanılması gerekmektedir. Bebek, bakım veren kişilerden tutarlılık, sıcaklık ve güven alarak, çevresine karşı güven duygusu geliştirir. Bu güven, özgüvenin temellerini oluşturur. Güvenli bir ortamda büyüyen çocuklar, ilerleyen yıllarda daha kendine güvenen bireyler olurlar.

2- Girişimciliğe karşı Şüphe ve Suçluluk (1-3 yaş): Çocuklar bu dönemde bağımsızlıklarını kazanmaya başlarlar. Kendi başlarına hareket etme yeteneklerini fark ederler. Eğer bu süreçte yeterli destek ve özgürlük verilmezse, çocuk kendine olan güvenini kaybedebilir ve suçluluk duygusu gelişebilir. Bu aşamada kazanılan özgüven, ilerleyen yaşlardaki kişisel girişimcilik ve sorumluluk duygusunu pekiştirir.

3- Başarıya karşı Yetersizlik (6-12 yaş): Çocukluk döneminde, çocuklar okulda başarılı olmaya çalışırken, yeteneklerinin farkına varırlar. Bu aşamada kazandıkları başarılar ve toplumsal onay, özgüvenlerinin gelişimine doğrudan etki eder. Akademik başarısızlık ya da sosyal reddedilme, özgüven kaybına yol açabilir.

4- Kimliğe karşı Rol Karmaşası (12-18 yaş): Ergenlik dönemi, kimlik arayışı ile karakterizedir. Ergenler, kim olduklarını keşfetmeye çalışırken, kendiliklerine dair önemli sorular sorarlar. Bu dönemde sağlıklı bir kimlik gelişimi, güçlü bir özgüvenin temelini atar. Kimlik belirsizliği ise kendine güvensizlik yaratabilir.

5- Yakınlığa karşı Yalıtılmışlık (Genç Yetişkinlik): Genç yetişkinlik dönemi, romantik ilişkiler ve sosyal bağların kurulduğu bir evredir. Sağlıklı ve samimi ilişkiler kurabilen bireyler, kendilerini değerli hissederler ve özgüvenleri artar. Ancak yalnızlık ve duygusal bağ kurma zorlukları, özgüvenin zarar görmesine yol açabilir.

6- Verimliliğe karşı Durgunluk (Orta Yetişkinlik): Orta yaş dönemi, aile kurma, kariyer ve toplum hizmeti gibi konular etrafında şekillenir. Bu dönemde topluma katkı sağlamak, verimli olma duygusu ve kişisel başarılar, kişinin özgüvenini pekiştirir. Eğer bu süreçte birey başarısızlık yaşar veya verimsiz hissederse, duygusal durgunluk yaşanabilir.

7- Benlik Bütünlüğüne karşı Umutsuzluk (İleri Yaşlar): Yaşlılık dönemi, kişinin yaşamını değerlendirip, yaptığı seçimleri sorgulaması ile ilgilidir. Geçmişine dair olumlu bir değerlendirme, bütünlük duygusu yaratır ve bu da özgüvenin korunmasını sağlar. Eğer kişi, yaşamını anlamlandırmakta güçlük çeker ve pişmanlıklar yaşarsa, umutsuzluk duygusu gelişebilir.

8- Ölüm ve Sonraki Dönem (Son Aşama): Erikson, sekizinci aşama olarak doğrudan bir “ölüm” aşamasını tanımlamasa da, yaşamın sonu ve ölümle yüzleşme de önemli bir gelişimsel aşamadır. Birey, ölümle ve ölümün getirdiği belirsizlikle başa çıkmak zorundadır. Bu aşama, önceki aşamalarda kazanılan güven ve bütünlük duygusuna dayanarak, yaşamın anlamını kabullenmeyi içerir. Ölümle barışık bir şekilde yaklaşmak, özgüvenin bir sonucu olarak kabul edilir.

Özgüven Temelleri ve Sekiz Çağ Kuramı

Erikson’un aşamalarındaki her bir çatışma, özgüvenin gelişimini doğrudan etkiler. İyi bir özgüven, sağlıklı bir benlik duygusu oluşturur ve bireyi yaşamın zorluklarıyla başa çıkmaya hazırlıklı hale getirir. Her aşamanın sonunda kazanılan psikolojik özellikler (güven, bağımsızlık, başarı, kimlik, yakınlık, verimlilik, bütünlük) kişisel değerlerimizi ve özsaygımızı artırır. Bu da özgüvenin temel taşlarını oluşturur.

Özgüvenin Güçlenmesi için Erikson’dan Öğreneceklerimiz

Erikson’un sekiz çağı kuramı, bireyin yaşamı boyunca karşılaştığı psikososyal çatışmaların özgüvenle nasıl ilintili olduğunu anlamamıza olanak tanır. Güvenli bağlar, kişisel başarılar ve sağlıklı ilişkiler, özgüvenin gelişmesini destekler. Her bir aşama, insanın kendisini tanıma, toplumla etkileşimde bulunma ve kişisel hedeflere ulaşma yolunda önemli bir adımdır. Özgüvenin güçlenmesi, sadece ergenlik ya da gençlik dönemiyle sınırlı değildir. Her yaş dönemi, kişisel büyüme ve gelişim için bir fırsattır. Erikson’un kuramı, bireylerin yaşamlarında karşılaştıkları zorluklarla başa çıkmalarına yardımcı olacak bir rehber işlevi görür.

Kaynakça:

• Erikson, E. H. (1950). Childhood and society. W. W. Norton & Company.
• Erikson, E. H. (1968). Identity: Youth and crisis. W. W. Norton & Company.
• Cherry, K. (2020, July 12). Erikson’s stages of psychosocial development. Verywell Mind. https://www.verywellmind.com/erik-eriksons-stages-of-psychosocial-development-2795740
• McLeod, S. (2018). Erikson’s psychosocial stages. Simply Psychology. https://www.simplypsychology.org/Erik-Erikson.html

İrem Koca